ဦးနာေအာက္၊ ေအာက္ မေအာက္ (၂)
ပထမဆုံး ဦးနာေအာက္ ရွင္သန္ခဲ့ရတဲ့ ေခတ္ကာလနဲ ့ကမၻာ့အခင္းအက်ဥ္း၊ တိုးတက္မႈ၊ ဆုတ္ယုတ္မႈသမိုင္းအက်ဥ္းကို အရင္ျပန္ ႀကည့္မိပါတယ္။
၁၈၅၂ ခုႏွစ္ ဒုတိယ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပြဲ ရလာဒ္အေနနဲ ့ျဗိတိသွ် ဟာျမန္မာ့ကမ္းရုိးတန္း အားလုံး နီးပါးေလာက္ သိမ္းပိုက္ေနရာ ယူထားခဲ့တယ္။ ျဗိတိသွ်-ဘားမားဆိုတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ ့ေတြက ဆိပ္ကမ္းျမိဳ ့ေတာ္ ရန္ကုန္မွာရုံးထိုင္ျပီး ေအာက္ျမန္မာျပည္စီးပြားေရးနဲ ့ ကုန္သြယ္ေရးအားလုံး ကို လက္၀ါးႀကီးအုပ္ထားခဲ့တာေတြ ့ရပါတယ္။
... .
.
..
ဒီအခိ်န္မွာ ရန္ကုန္ျမိဳ ့မွာ အထက္ဗမာျပည္ မင္းေနျပည္ေတာ္ကေန ခိုလႈံလာတဲ့ ဒုကၡသည္ေတြ၊ ေရႀကည္ရာမ်က္ႏုဆိုသလို နယ္ေျမေျပာင္းေ့ရႊအေျခခ်လာႀကတဲ့ စီးပြားေရးသမားေတြလဲ ေျခခ်င္းလိမ္ေန ခဲ့ပါတယ္။
အဲဒိအခိ်န္က ကမၻာ့အေနအထားေလးတင္ျပခ်င္ပါတယ္။ ဦးနာေအာက္ ဆိုတဲ့ မြန္လူမိ်ဳး ႏြားေက်ာင္းသားကေလး ေမြးဖြားခဲ့တဲ့ ေခတ္ ၊ ၁၉ ရာစု ကာလေတြမွာ ဂရိတ္ျဗိတိန္ေခၚတဲ့ေနမ၀င္အင္ပါယာႀကီးဟာ ပထမဆုံးအေနနဲ ့ ႀကီးထြားလာတဲ့တျခား အင္အားႀကီးႏိူင္ငံေတြ ရဲ ့အားျပိဳင္မႈေတြနဲ ့ စိန္ေခၚမႈေတြ နဲ ့ရင္ဆုိင္ေနရပါျပီ။ ဂ်ာမန္ေတြ၊ ျပင္သစ္၊ ရာရွန္၊ နဲ ့ အေမရိကန္ေတြကအစေပါ့။ အဲဒိႏိူင္ငံေတြက ပင္လယ္ရပ္ျခားမွာ နယ္ပယ္သစ္ သိမ္းပိုက္ျခင္းေတြ၊ စီးပြားေရးအင္အား ေသြးတိုးစမ္းမႈ ျပဳျပီး ျဗိတိန္ ကို စယွဥ္ျပိဳင္လာ ပါျပီ။
၁၈၈၅ မွာ အေမရိကန္မီးရထားလမ္းေတြဟာအေနာက္ဖက္ ကယ္လီဖိုးနီးယား ကမ္းေျခအထိ ဆန္ ့ ထုတ္လာခဲ့ျပီ။ အေမရိကားမွာ စတီးနဲ ့ေရနံလိုအပ္ခ်က္ေတြတိုးလာျပီ။ ၁၈၈၅ မွာပဲ ဓာတ္စက္ လို ့ေခၚႀကတဲ့ ဖိုႏိုဂရပ္(ဖ) ကို စထြင္ျပီးခဲ့ျပီ။ ၁၈၈၅မွာပဲ ကမၻာ့ပထမဦး ဆုံး အထပ္ကိုးထပ္ပါတဲ့ မိုးေမွ်ာ္တိုက္ ႀကီး ကို ခီ်ကာဂိုမွာ စေဆာက္ျပလိုက္ျပီ။ ၁၈၈၅ မွာ ပဲ ေလဘာတီေက်ာက္ရုပ္ နယူးေယာက္မွာ စအေျခခ်ခဲ့ျပီ။
ဒါေပမယ့္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံအတြက္ေတာ့ ၁၈၈၅ မွာ အေျခအေနေတြက ေျပာင္းျပန္ဆုတ္ယုတ္ျပီး အက်ပ္ရိုက္ ေနခဲ့ပါတယ္။ သတင္းစာေတြထဲမွာေနမ၀င္ထဲကဆူဒန္ႏိုင္ငံ ခါတူမ္း မွာ ျဗိတိသွ်ေတြ တေျဖးေျဖး က်ဆုံးတဲ့သတင္းေတြပါလာျပီ။ ၁၈၈၅ ေဖေဖာ္၀ါရီလမွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးခ်ား(လ)စ္ ေဂၚဒန္က်ဆုံးတဲ့
သတင္း ေတြ ေႀကာင့္အဂၤလန္လူထုေဒါသဟာ တိုင္းျပည္မွာ သက္တန္းအရွည္ႀကာဆုံး ေနရာယူထားခဲ့တဲ့ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ၀ီီလွ်ံဂလဒ္စတုန္း ရဲ ့လစ္ဘရယ္အစိုးရ ထံ လိႈ္္င္းတံပိုး လိုရိုက္ခတ္လာေနျပီ။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ခ်ား(လ)စ္ ဆိုတာ ဂ်နရယ္ခ်ား(လ)စ္ ခိ်ဳင္းနီး(စ)ေဂၚဒန္ လို ့ေခၚဆုိခဲ့ရေလာက္ေအာင္ ၁၈၆၀ ခုႏွစ္က တရုတ္ႏိူင္ငံမွာ ဧကရာဇ္ ကုိယ္စား တိုင္ေပ ပုန္ကန္ေသာင္းက်န္းသူေတြကို ႏိုင္ငံေပါင္းစုံတပ္ႀကီးကိုဦးစီးျပီး ့ေခ်မႈန္း ေအာင္ႏိုင္ေပးခဲဲ့တဲ့ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးျဖစ္တယ္။၁၈၈၄ မွာ ပီျပင္တဲ့လမ္းစဥ္မရိွပဲ ဆူဒန္မွာ စစ္အင္အားေတြတိုးခ်ဲ ့ဖို ့အတြက္ ဂလဒ္စတုန္း ရဲ ့ လစ္ဘရယ္အစိုးရဟာဒီဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ခ်ား(လ)စ္ ခိ်ဳင္းနီး(စ)ေဂၚဒန္ ကို ေစလႊတ္ခဲ့တယ္။ ေမွ်ာ္လင့္တာက မားဒစ္ (Mahdist) ဆိုတဲ့ ပုန္ကန္သူေတြကို ဘယ္သူ ့အကူမွမပါပဲ ေျဖရွင္း ႏိုင္ဖုိ ့နဲ ့အန္ဂလို-အီဂ်စ္(ပ)ရွန္ စစ္အေျခစိုက္စခန္းကို ရုတ္သိမ္းရာမွာ ကာဗာလုပ္ေပးႏိုင္ဖုိ ့ပဲျဖစ္တယ္။
အဲဒိအခိ်န္မွာ ဗမာျပည္ဟာ သိပ္ကိုခ်မ္းသာႏိုင္တဲ့့ႏိူင္ငံမွန္းသိထားတဲ့အတြက္ ကတစ္ေႀကာင္း၊ ဗမာႏူိင္ငံဟာ သူတို ့အေခၚ limitless market ဆိုတဲ့ တရုတ္ႏူိင္ငံရဲ ့ႀကီးမားလွတဲ့ ေစ်းကြက္ ႀကီးအတြက္ အေနာက္ဖက္တံခါးေပါက္တစ္ခုျဖစ္ေနတာကတစ္ေႀကာင္း တုိ ့ေႀကာင့္ ဒီဗမာႏိူင္ငံဟာ ဘာမင္ဂန္ နန္းေတာ္ရဲ စီးပြားေရးအက်ပ္အတည္းနဲ ့ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ျပသနာေတြအတြက္ အေျဖတစ္ခုျဖစ္ေနခဲ့ပါတယ္။ ကုန္သည္ေတြအတြက္ႏွစ္သိမ့္ေပးဖို ့၀န္ႀကီးခ်ဳပ္က တစ္ခုခုလုပ္ေပးရေတာ့မယ့္ထြက္ေပါက္တစ္ခုအျဖစ္ ေနမ၀င္အင္ပိုင္ယာ ႀကီးက မ်က္စိက်လိုက္တာ က်န္တဲ့သမိုင္းဇာတ္ေႀကာင္းေတာ့ အားလုံးအသိပါပဲ။့
အဓိက က ဒီ ဧရာ၀တီသေဘၤာကုမၸဏီနဲ ့ဦးနာေအာက္ ကိစၥ ဆိုေတာ့ က်န္တာေတြ အေသးစိတ္မသြားေတာ့ပါဘူး။ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဟာ ကမၻာ့ႏိုင္ငံႀကီးေတြတိုးတက္လာစ၊ အဂၤလန္ျပည္ႀကီးစီးပြားကပ္ႀကဳံခါစ အဲဒိ ၁၈၈၅ မွာပဲ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ နိတၳိတံခဲ့ျပီးတစ္မိ်ဳးသားလုံးသူ ့ ကြ်န္ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။
စီးပြားေရး စီမံကိန္းေတြ ခ်ထားခဲ့ႀကတဲ့အတိုင္း မဟာ ျဗိတိန္ ရဲ ့ေနမ၀င္အင္ပိုင္ယာ သား ေတြအျဖစ္၀င္လာခဲ့တဲ့ စေကာ့တလန္ က ကုန္သည္ေတြ ဦးစီးတဲ့ ဧရာ၀တီ သေဘၤာကုမၸဏီႀကီးဟာ ျမန္မာ့ျမစ္တြင္း သယ္ယူပို ့ေဆာင္ေရးမွာ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပဲြမတိုင္ခင္ေစာေစာကာလေတြကထဲက အေျခပိ်ဳး ေရာက္ေနခဲ့ပါျပီ။ ျမန္မာ့ျမစ္ေရေႀကာင္းတေလွ်ာက္မွာ ဧရာ၀တီ ဆိုတဲ့ျမန္မာနာမည္တစ္ခုနဲ အဲဒိေခတ္ကာလရဲ ့ေခတ္အမီဆုံး မီးသေဘာၤ နည္းပညာ ေတြ နဲ ့တည္ေဆာက္ထားတဲ့ စေကာ့တလန္ သားေတြပိုင္တဲ့ သေဘာၤေတြ ေျပးဆြဲေနခဲ့တာႀကာပါျပီ။
သမိုင္းေႀကာင္းအရ ဧရာ၀တီ သေဘၤာကုမၸ ဏီဟာ စေကာ့တလန္၊ ဂလတ္(စ)ဂိုး မွာ အေျခစိုက္ ျပီး ၁၈၆၅ ခုႏွစ္ကစျပီး ျမန္မာျပည္မွာ Irrawaddy Flotilla Company (IFC) ဆိုျပီး တည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။
အဲဒိ ကာလေလးေတြျမင္သာေအာင္ ျပန္ႀကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ မင္းတုန္းမင္း က ၁၈၅၃ ကေန ၁၈၇၈ အထိ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ျပီး သီေပါဘုရင္က ၁၈၇၈ ကေန ပါလြန္ေတာ္မူတဲ့ ၁၈၈၅ အထိပါ။ (၂မင္းဆက္ေလာက္ ဆိုရျပီထင္ပါသည္။ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ ၁၁ ဆက္နာမည္အထိေတာ့ေရးစရာမလို ေတာ့ပါ။)
တတိယ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ပြဲအျပီး ေရေႀကာင္းခရီး အသုံးျပဳမႈဟာ ျမန္မာျပည္မွာ ထြန္းကားလာေပမယ္ ့ သိပ္အဆင္ေျပခဲ့ေသးတာေတာ့မဟုတ္။သဘာ၀ေဘး ေရေႀကာင္းလမ္း အခက္အခဲေတြ အႏၱရာယ္ေတြနဲ ့ ႀကဳံခဲ့ရတုန္းပါ။ ဒီ ျမစ္ေရေႀကာင္း သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္ေတြႀကားကကို စေကာ့တလန္ ကုမၸဏီ ဟာ ဧရာ၀တီ နာမည္နဲ ့ျမန္မာ့ျမစ္ေရေႀကာင္းမွာ အဲဒိ သဘာ၀ေဘးရန္ အခက္အခဲေတြႀကားထဲက ေျပးဆြဲရင္း တေျဖးေျဖး ႀကီးထြားလာခဲ့ပါတယ္။
၁၈၆၅ ခုႏွစ္က ေရေႏြးေငြ ့ သေဘၤာကေလး ၄ စင္းနဲ ့ဧရာ၀တီ ျမစ္မွာ စတည္ခဲ့တဲ့ ဧရာ၀တီ သေဘၤာ ကုမၸဏီ ေလးဟာ ၁၈၆၈ မွာ မႏၱေလးဘုရင္မင္းတုန္းမင္း ရဲ ့ခြင့္ျပဳခ်က္နဲ ့ အထက္ျမန္မာျပည္ ကိုဆြဲခြင့္ရခဲ့ပါတယ္။ ၁၈၆၉မွာ ေတာ့အထက္ျမန္မာျပည္ ဗန္းေမာ္အထိ ကို ေျပးေနခဲ့ပါျပီ။
ဒီလိုလုပ္ေနခဲ့လိုက္တာ အဂၤလိပ္-ျမန္မာတတိယစစ္ပြဲ မတိုင္ခင္ကာလ ၁၈၈၅ မွာ သုံးကီလိုမီတာရွည္တဲ့ သေဘၤာတန္းႀကီးေတြဟာ အထက္၊ေအာက္ျမန္ျပည္တစ္ခြင္ ေရေႀကာင္းကုန္သြယ္မႈ ကို လက္၀ါးႀကီးအုပ္ ထားႏိုင္ခဲဲ့ပါတယ္။
၁၈၈၆ ခုႏွစ္ ေရာက္တဲ့အခါမွာေတာ့ အလ်ား ၉၃ မီတာ၊ ရြက္တိုင္ ၁၂မီတာနဲ ့ခရီးသည္ေပါင္း ၃၀၀၀ အထိသယ္ေဆာင္ႏိုင္တဲ့ ခရီးသည္တင္သေဘၤာေတြ၊ တန္ ၅၀၀ အထိ ဆန္ ့တဲ့ ကုန္တင္သေဘၤာႀကီးေတြ၊ နဲ ့ျမန္မာဘုရင္ပိုင္ အထက္ျမန္မာျပည္မႏၱေလးအထိတြင္က်ယ္ေနပါျပီ။
ျမန္မာျပည္ရဲ ့စီးပြားေရး ဟာ အရိွန္အဟုန္နဲ ့တက္လာတာနဲ ့အျပိဳင္၊ ဧရာ၀တီ သေဘၤာကုမၸဏီႀကီးကလဲ အင္မတန္အင္အားေကာင္းႀကီးထြားလာခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၁၆ ခုႏွစ္ ဖရက္ဒရစ္ခ်ား(လ္)(စ) ကေနဒီ အေထြေထြ မန္ေနဂ်ာအျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ အခိ်န္မွာ သေဘၤာေပါင္း ၅၀၀၊ (ေရေႏြးေငြ ့နဲ ့ ေမာင္းတဲ့သေဘၤာမ်ားျဖစ္ျပီး ၊ ၂၀၀ က စက္တပ္သေဘာၤပါ) အထိရိွခဲ့ပါတယ္။
အင္မတန္ႀကီးမားတဲ့ သံလ်င္သေဘၤာႀကီး ကေနျပီး ဖလက္ေခၚတဲ့ ဇက္လို မိ်ဳးအေသးစားေလးေတြ၃၂၀ ခန္ ့ ပိုင္ဆိုင္ထားပါတယ္။ အဲဒိအခိ်န္က ျမစ္ဧရာတေႀကာပ်ားပန္းခတ္မွ် လႈပ္ရွားေနတဲ့ ရြစိတက္ေနတဲ့ အဂၤလိပ္ပိုင္ သေဘၤာေတြ ကိုျမင္ေယာင္ႀကည့္ႏိူ္င္ပါတယ္။ ဒီဧရာ၀တီသေဘၤာကုမၸဏီႀကီးဟာျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ၀န္ထမ္းအမ်ားဆုံး ခန္ ့ ထားႏိူင္တဲ့ ကိုလုိနီ လုပ္ငန္းရွင္ႀကီးတစ္ဦးျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ သေဘၤာက်င္း ေလးခုပိုင္ပါတယ္။ သေဘၤာသားေပါင္း ၅၀၀၀ ေက်ာ္နဲ ့သေဘၤာက်င္းအလုပ္သမားေပါင္း ၅၀၀၀ ေက်ာ္၊ စုစုေပါင္း ၀န္ထမ္း တစ္ေသာင္းတစ္ေထာင္ေက်ာ္ ရိွတဲ့ ဧရာမ ကိုလုိနီအရင္းရွင္ ကုမၸဏီ အႀကီးစားႀကီးပါ။
ဒီေနရာမွာ နယ္ခ်ဲ ့လက္ေအာက္္က အအုပ္ခ်ဳပ္ခံ ျမန္မာလူမိ်ဳး နဲ ့၊ အုပ္ခ်ဳပ္သူ ျဗိတိသွ် နယ္ခ်ဲ ့ႀကား အဆင့္အတန္းခြဲျခားပုံကေလး ကို သတိျပဳ ေစခ်င္ပါတယ္။
(အပိုင္း (၃) ဆက္ပါမည္.....)
ေမာင္ရင္...
Photos adapted from [1] www.scripophily.net/irflcoglsc19.html, [2] www.irrawaddyflotilla.com without permission
You received this email because you are subscribed to the real_time feed for http://maungyin.blogspot.com/feeds/posts/default. To change your subscription settings, please log into RSSFWD.