စီးပြားေရးကပ္ေရာက္ဖို႔ လက္တလံုးအလို------Subprime အပိုင္း(3)
Subprime အပိုင္း(3)
က်ေနာ္ အေရွ႕ဖက္ အပိုင္း(၁)နဲ႔ အပိုင္း(၂)မွာ အိမ္အတြက္ ေငြေခ်: ျခင္း (Mortgage), Sub-prime, Secondary Market, Stock & Bonds ေတြကို ေဆြးေႏြးခဲ့သလို အရင္းရွင္စီးပြားေရး စနစ္ဟာ ဟိျႏၵဴ(ဇာတ္) လိုပဲ စီးပြားေရး အဆင့္အတန္းကို လိုက္ၿပီး (ဇာတ္)သဖြယ္ ရွိေၾကာင္း ေဆြးေႏြးသြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီေနာက္ဆံုး အပိုင္းမွာ ဘာေၾကာင့္ ဒီ Sub-prime ေစ်းကြက္စခဲ့တဲ့ Housing Market အိမ္အေဆာက္အဦ ေစ်းကြက္ ျပႆနာဟာ Financial Sector လို႔ေခၚတဲ့ စီးပြားေရးနဲ႔ ဘ႑ာေရး က႑ကိုျပန္႔ႏွံ႔သြားၿပီး တကမၻာလံုး ပြက္ေလာရိုက္ သြားရတာလဲ? အေမရိကန္ အစိုးရဦးေဆာင္တဲ့ တကမၻာလံုးက အစိုးရေတြ ဘယ္လို ေျဖရွင္းမလဲဆိုတာနဲ႔ အဆံုးသတ္ပါရေစ။
ဒီအပိုင္းက အရႈပ္အေထြးဆံုးမို႔ သည္းခံၿပီး ဖတ္ရႈေစခ်င္တယ္။
ဒီ သပြတ္အူ လိုရႈပ္ေထြးလွတဲ့ ျပႆနာကိုမေဆြးေႏြးခင္မွာ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ့ အေရးႀကီးတဲ့(မူ)တခု ကို သတိျပဳသင့္ပါတယ္။ အဲဒါက အရင္းရွင္ေလာကမွာ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ကိုယ့္ေငြ(အားလံုး)ကို ရင္းႏွီးၿပီး လုပ္ငန္းမလုပ္ရဘူး။ ဥပမာ - က်ေနာ့္မွာ ေငြ(၁၀)သိန္းရွိတယ္။ဘ၀င္ျမင့္ျပီးစက္ရံုတခုကိုေငြ(၁၀)သိန္းလံုး ရင္းၿပီး တည္ေထာင္ခဲ့လို႔ ရႈံးရင္ က်ေနာ္ခံရၿပီေပါ့။ အရင္းရွင္စနစ္မွာ (ရႈံးႏုိင္တယ္) ဆိုတဲ့ အႏၱရာယ္(Risk) ကုိ ကိုင္တြယ္ႏိုင္ရမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေငြ(၁၀)သိန္း ထဲက မိမိေငြ(၂)သိန္း ကိုရင္း၊ က်န္(၈)သိ္န္းထဲက တခ်ိဳ႕ကို Stocks & Bonds ေတြ၀ယ္၊ တခ်ိဳ႕ကို ေရႊ၀ယ္။ တခ်ိဳ႕ကို ေငြေဖာ္လြယ္တဲ့ Money Market ထဲမွာထားၿပီး ထုခြဲႏိုင္တဲ့ မိမိပိုင္ဆိုင္မႈ(Assets) ကိုျပ၊ မိမိရဲ႕စီးပြားေရးလုပ္ငန္းပလင္(Plan)ကိုျပျပီးဘဏ္ေတြမွာေငြေခ်းျပီးမွ လုပ္ငန္းလုပ္ရပါမယ္။ ဘဏ္ေတြကလည္း ဘဏ္တခုတည္းကေန ကိုယ္လိုသေလာက္ အားလံုးကိုမေခ်းလိုက္ပါ။ (ေငြမ်ားရင္) ဘဏ္ေတြစုၿပီးမွ ေခ်းပါလိမ့္မယ္။ Spread the risk ဆိုတဲ့ ရႈံးႏုိင္မႈ အႏၱရာယ္ကို မွ်ေ၀ခံၾကတာပါ။ ဒါဟာ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းလို႔ေျပာရပါမယ္။ ဒီလို မိမိရဲ႕ ဥစၥာဓနကို ျပၿပီး နည္းနည္း ရင္းၿပီး မ်ားမ်ားေခ်းတာကို Leverage လုပ္တယ္လို႔ေခၚပါတယ္။ အရင္းရွင္စနစ္မွာ ျဖစ္ႏုိင္သေလာက္ Leverage လုပ္ဖို႔ႀကိဳးစားရပါမယ္။ ဒီေတြးေခၚမႈဟာ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ႕ အဓိက Principle ခံယူ(မူ)ဟုယူဆ ႏုိင္ပါတယ္။ အေမရိကန္ အရင္းရွင္စနစ္ဟာ ဒီ Leverage လုပ္တာ(လြန္) သြားလို႔ ခုလို စီးပြားေရး ဒုကၡနဲ႔ ရင္ဆိုင္ရတာပါ။
ေကာင္းၿပီ၊ က်ေနာ္တို႔ ေဆြးေႏြးျပီးသမွ်ကို ျပန္ၾကည့္ၾကရေအာင္။
(၁) အေမရိကန္ ႏိုင္ငံသားတဦးက အိမ္၀ယ္ခ်င္တယ္။
(၂) Mortgage Companies ေတြကေငြေခ်းတယ္
(၃) တခါ Mortgage Companies ေတြက GSEs ( Fannie May, Freddie Mac, Ginne Mac, Ginne Mac) စတာေတြ နဲ႔ ဘဏ္(Banks) ေတြကို ေခ်းထါးတဲ့ေခ်းေငြ (Loans) ေတြကိုစုၿပီး လက္ကားေရာင္းလိုက္တယ္။
(၄) တခါ ဒီGSE နဲ႔ ဘဏ္ေတြက တခါစုၿပီး MBS Mortgage back Securities ( MBS), CDOs & CMOs အျဖစ္
ျပန္ေရာင္းျပန္တယ္။ဒီဟာေတြကို (Assets-Backed Securities) လို့ေခၚပါတယ္။ဒီဟာေတြဟာပိုင္ဆိုင္မႈ Asset တခုစီက (၀င္ေငြ) ကို အေျချပဳၿပီး၊ ဒီ Asset ေတြကို ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ လုပ္ထားတာေၾကာင့္ Assets-Backed Securities လို႔ေခၚပါတယ္။
(မွတ္ခ်က္။ ။ ရႈပ္မွာစိုး၍ CDOs နဲ႔ CMO ကိုမရွင္းေတာ့ပါ ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ Bonds အျဖစ္သာ နားလည္ထားပါ- စာေရးသူ)
ဒီ ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္Bondေစ်းကြက ္ပြဲစားလုပ္ေပးသူေတြကရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈဘဏ္ Investment Banks ေတြပါ။ အေမရိကန္အရင္းရွင္စနစ္မွာ စေတာ့နဲ့ေငြေခ်းစာခ်ဳပ္ (Stocks&Bonds)ေေတြြကို၀ယ္ရင္ Brokerage လို႔ေခၚတဲ့ပြဲစားေတြဆီမွာ ေရာင္း၀ယ္ရပါတယ္။ ဒီ ပြဲစား ေတြမွာ စာရင္း (Account) ဖြင့္ၿပီး ေရာင္း၀ယ္ရပါတယ္။ အေမရိကန္ရဲ႕ အႀကီးဆံုး ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈဘဏ္ Investment Banks ေတြမွာ Brokerage Arm လို႔ေခၚတဲ့ ပြဲစားလုပ္တဲ့ အပိုင္းဌာနေတြ ရွိၾကပါတယ္။ ပိုက္ဆံရွိတဲ့ တကမၻာလံုးက ေငြရွင္ေၾကးရွင္ေတြ (Independently Wealthy People)၊ ဘဏ္ေတြ၊ လုပ္ငန္းေတြအားလံုးက အေမရိကန္မွာ အိမ္ယာေစ်းကြက္တဟုန္ထိုးအားေကာင္းေနတယ္ဆိုၿပီး ဒီ MBS ကဲ့သို႔ Asset-based Securities ေတြကို နင္း၀ယ္ၾကပါတယ္။ အိမ္ယာေစ်းကြက္ကလည္း ၂၀၀၀ ခုႏွစ္ပိုင္း အစေလာက္က စလိုက္တာ၊ ေလးႏွစ္ ငါးႏွစ္ေလာက္ အိမ္ေစ်းေတြဆက္တက္ေနေတာ့ သတိေလ်ာ့လာၾကတာေပါ့။
လူ ဆိုတာ ေလာဘ သားေတြျဖစ္တာေၾကာင့္ ဒီ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈဘဏ္ေတြဟာ MBS ေတြကို တျခား Asset Based Securities ေတြနဲ႔ေရာၿပီး တခါ ေရာေၾကာ္ ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ ေတြကို အသစ္ ထုတ္ေရာင္းျပန္ေရာ။ ဒါကို (Puree)ေရာေမႊလိုက္တယ္ လို႔ သံုးၾကပါတယ္။
အရင္းရွင္စနစ္မွာ "၀င္ေငြ" ဟာ အေရးႀကီးပါတယ္။ ၀င္ေငြ ရွိရင္ ဒီ၀င္ေငြ (ေငြသား) အေပၚ မူတည္ၿပီး Financial Vehicles လို႔ေခၚတဲ့ ေငြရေပါက္ေတြထြင္ၿပီး ျပန္ေရာင္းၿပီး ေငြရွာၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔လို စားသံုးသူ ေတြက အိမ္၀ယ္တယ္၊ ကား၀ယ္တယ္၊ "ဗီဇာ" အေၾကြး၀ယ္ကဒ္ သံုးတယ္ေပါ့။ ဒီဟာေတြအားလံုးက ေငြေခ်းသံုးတာပါပဲ။ ေငြေခ်းရင္ လစဥ္မွန္မွန္ ဘဏ္ေတြကို အရစ္က် ျပန္စပ္ရတယ္ေပါ့။ ဒါကိုေခ်းတဲ့ ဘဏ္ ေတြအတြက္ Cash Flow ေငြသားစီးဆင္းမႈ လို႔ေခၚပါတယ္။ ဒီ၀င္ေငြရွိတဲ့၊ ေငြသားစီးဆင္းမႈရွိတဲ့ ေခ်းေငြကို စုၿပီး ဘဏ္ေတြက Securities လို႔ေခၚတဲ့ Bonds ေတြျပန္ထုတ္ေရာင္းတာပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ကားေခ်းေငြ၊ မာစတာကဒ္၊ ဗီဇာကဒ္ ေခ်းေငြေတြလည္း ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ (Bonds) အျဖစ္ျပန္ေရာင္းစားၾကပါတယ္။
ဒီမွာ ဘာကို ျပန္ေရာင္းတာလဲ ဆိုတာကို သတိျပဳေစခ်င္ပါတယ္။ ေငြေခ်းရင္ အတိုး(Interest) ေပးရတယ္။ အမွန္က အတိုးကိုျပန္ေရာင္းစားၿပီး ျပန္ေငြရွာ၊ ဒီေငြနဲ႔ ျပန္၀င္ေငြေဖာ္တဲ့ စနစ္ပါပဲ။ ဥပမာ - က်ေနာ္တို႔ အိမ္၀ယ္ရင္ (၇% -၈%) အတိုးေပးရပါမယ္၊ ကားဆိုနည္းနည္းပိုေပးရပါမယ္။ ဗီဇာ ဆိုရင္ ၁၁ ရာခုိင္ႏႈန္းကေန ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္း အထိေပးရမယ္ေပါ့ (မွတ္ခ်က္ - အတိုးကေခ်းသူရဲ႕ ေငြေခ်း-ေငြျပန္ဆပ္တဲ့ ရာဇ၀င္ Credit History ေပၚမူတည္ပါတယ္) ဒီအတိုးမ်ားကို စုၿပီး အတိုးကို ျပန္ေရာင္းစားၾကတာပါ။ ဥပမာ က်ေနာ္တို႔ေပးရတာက ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္း အတိုး ဆိုပါေတာ့ က်ေနာ္တို႕ကို ေခ်းတဲ့သူက ၀န္ေဆာင္မႈအတြက္ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္းယူ အတိုးစားျပီး ၈ ရာခိုင္ႏႈန္းအတိုးကို ျပန္ေရာင္း၊ တခါ ေနာက္တဆင့္ လူကို ၆ ရာခိုင္ႏႈန္း အတိုးနဲ႔ ျပန္ေရာင္းၿပီး ေငြျပန္ရွာ၊ ေငြျပန္လွည့္ၾကတာပါ။ တဆင့္မွာ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္းစားတယ္ဆိုေပမည့္ ေငြရင္းပမာဏက သန္းေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာ၊ ဘီလီယံေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာဆိုေတာ့ ၀င္ေငြ အမ်ားႀကီးရၾကတာေပါ့။
ဒီေတာ့ အိမ္နဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ေတြက အိမ္သက္သက္မဟုတ္ေတာ့ဘဲ ရင္းနွီးျမဳပ္ႏွံမႈဘဏ္ေတြကတဆင့္ ထုတ္တဲ့၊ ေရာသမေမႊ Assets Based Bonds ေတြထဲပါကုန္ျပန္တယ္။
ဘယ္သူေတြ ၀ယ္ၾကမလဲအရင္းရွင္စနစ္ဆုိတာ အရင္း "ေငြ" ကို အေျခခံတာေၾကာင့္ ေငြကို မအိပ္ ေစရပါ။ ဒါေၾကာင့္ ေငြရွိရင္ "၀င္ေငြ" ရွိ ေအာင္ "တိုးပြား" ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ၾကပါတယ္။ ဒီေတာ့ ေငြရွိသူတိုင္း ဒီ ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ေတြကို ၀ယ္ၾကပါတယ္။ စက္တင္ဘာ လထဲမွာ အေမရိကန္အစုိးရဟာ Fannie May နဲ႔ Freddie Mac ကို သိမ္းယူခဲ့ရပါတယ္။ ဒီ GSEs (၂) ခုရဲ႕ စာခ်ဳပ္ေတြကို အမ်ားဆံုး၀ယ္ထားတာက တ႐ုတ္အစိုးရနဲ႔ ဂ်ပန္အစုိးရပါ။ တ႐ုတ္နဲ႔ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံေတြရဲ့ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္း ျပည္ပပို့ကုန္ (Export) ဟာ သြင္းကုန္ (Import) ထက္မ်ားတာေၾကာင့္ အေမရိကန္နဲ႔ ကုန္ကူးၾကရာမွာ (ေငြပို) ရွိေေနၾကပါတယ္။ အေမရိကန္ဘက္က ၾကည့္ရင္ ကုန္သြယ္လိုေငြ Trade Deficit ေပါ့။ တရုတ္နဲ့ ဂ်ပန္က ဒီ ပိုေငြေတြကို ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ေတြ၀ယ္ၿပီး "အတိုး" ရေအာင္ တိုးပြားေအာင္ လုပ္ ၾကပါတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ အီရတ္မွာ တလ ၁၀ ဘီလီလ်ံ၊ (သန္းတေသာင္း္) သံုးေနပါတယ္။ ဒီေငြေတြ ကို နအဖ စစ္အစိုးရလို၊ လိုသေလာက္ ၀ါဇီက ႐ိုက္ထုတ္လုိ႔ မရပါဘူး။ ေငြေခ်းရပါတယ္။ အေမရိကန္အစုိးရက ေခ်းဖို႔ထုတ္တဲ့ ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ကို Treasury Bonds လို႔ ေခၚပါတယ္။ အေမရိကန္အစိုးရအတြက္ "၀င္ေငြ" ဟာ အေမရိကန္ျပည္သူေတြဆီက ေကာက္လို႔ရတဲ့ အခြန္ေတာ္ Tax ပါပဲ။ ဒီ Treasury Bonds ေတြကို အမ်ားဆံုး၀ယ္ယူထားသူေတြဟာ ဂ်ပန္၊ တ႐ုတ္နဲ႔ ကိုရီးယား ႏုိင္ငံတုိ႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။
နယူးေရာက္တုိင္းမ္မွာပါတဲ့ ေဆာင္းပါးတခုမွာ ဖေလာ္ရီဒါ ျပည္နယ္က ေဆး႐ံုတခုဟာ အသစ္တိုးခ်ဲ႕ဖို႔ ေဒၚလာသန္း ၃၀၀ ဘတ္ဂ်က္ ခြင့္ျပဳထားတယ္။ အေဆာက္အဦ ေဆာက္ဖို႔၊ ပါမစ္ယူတာနဲ႔ ေဆာက္တာ အားလံုး ၂ ႏွစ္ေလာက္ ၾကာမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေဆး႐ံုအုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွဴးက ေငြတခ်ဳိ႕ကို ဘဏ္တိုးမစားေတာ့ဘဲ MBS Bonds ေတြ ၀ယ္လိုက္မိတယ္။ အိမ္ေစ်း ေတြ ထိုးက်ေတာ့ ဒီအိမ္ကို အာမခံထားတဲ့ စာခ်ဳပ္ေတြဟာ တန္ဖိုးက်ကုန္ေတာ့ သန္း ၃၀၀ မရွိေတာ့ဖူးေပါ့။ ေဆး႐ံုလဲ ဒုကၡေတြ႕ရတာေပါ့။
ဒါေၾကာင့္ ေငြရွိတဲ့သူအမ်ားဟာ "အိမ္" ေတြကို အာမခံရွိတယ္ဆိုၿပီး ဒီ စာခ်ဳပ္ေတြ ၀ယ္ထားမိတာ။ အိမ္ ျခံ ေျမ ေစ်း ကြက္ပ်က္သြားေတာ့ ဒီ စာခ်ဳပ္ေတြဟာ သာမန္ စကၠဴ စာရြက္ေတြ ျဖစ္သြားေတာ့့။ ဒါေၾကာင့္ တကမၻာလံုး ဘယ္ေလာက္အ႐ႈံးေပၚၾက မယ္ဆိုတာ ခန္႔မွန္းရခက္တာေပါ့။
ေနာက္တဆင့္ Leverage လုပ္ၾကရေအာင္
အရင္းရွင္စနစ္မွာ နည္းနည္းအရင္းဆုိက္ၿပီး မ်ားမ်ားေခ်း (သို႔မဟုတ္) မ်ားမ်ားအျမတ္ရေအာင္ လုပ္ရမယ္။ ဒါေၾကာင့္ "ေငြ" ရွိ ရင္ ဒီ ေငြ ကို ျပၿပီး Leverage လုပ္ၾကရမယ္။
စေတာ့ နဲ့ ဘြန္းစာခ်ဳပ္ေတြကေတာ့ ဟုတ္ၿပီ။ ဒါေတြကို ဒီအတုိင္းထားမွာလား? ဒါေတြကို "ဘန္း" ျပၿပီး ေငြ ထပ္မရွာ ႏုိင္ဖူးလား? ပစၥည္းတခု (A) ကေန (B) ကို ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ရင္ (Derive) လုပ္တယ္လို႔ ဆုိႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရွိၿပီးသား (Finances Instruments) ကေန ထပ္ဆင့္ ေငြေဖာ္ထုတ္တာကို Derivatives လုိ႔ ေခၚပါတယ္။
( ဒီ Derivative ဆုိတာ အင္မ တန္ ႐ႈတ္ေထြးပါတယ္။ အေသးစိတ္သိခ်င္ရင္ All About Derivatives by Michael Durbain စာအုပ္ကို ဖတ္ၾကည့္ပါ။)
က်ေနာ္ လြယ္လြယ္ ဥပမာတခုကို ၾကည့္ရေအာင္။ ဥပမာ Cisco စေတာ့ရွယ္ယာတခုဟာ ၂၄ ေဒၚလာ ရွိတယ္ဆိုပါစို႔။ ဒီ Cisco စေတာ့ကို ၀ယ္ခ်င္ရင္ ၂၄ ေဒၚလာေပးမွ စေတာ့ တခု ရမယ္။ ေငြနဲ႔ရင္းရမယ္ေပါ့။ Cisco စေတာ့ ၁၀၀ ၀ယ္ခ်င္ရင္ ေဒၚလာ ၂၄၀၀ ရွိမွ ၀ယ္ႏိုင္တယ္၊ ပိုင္ဆုိင္ခြင့္ရတယ္ေပါ့။ အကယ္၍ က်ေနာ္က Cisco မွလုပ္တဲ့သူျဖစ္၍ ၄င္း Cisco စေတာ့ အတက္အက် ကို ေလ့လာထားတဲ့ ကၽြမ္းက်င္သူမို႔ ဒီ Cisco စေတာ့ အတက္အက်ေပၚမူတည္ၿပီး ေငြရွာခ်င္တယ္ ဆုိပါစို႔။ Cisco ရဲ႕ လုပ္ငန္း ၊ P/E ratio ကို ၾကည့္ၿပီး ယေန႔ စေတာ့ ေစ်းဟာ ၂၄ ေဒၚလာ မျဖစ္သင့္ဘူး။ မုခ်ေစ်းတက္မယ္လို႔ထင္ခဲ့ရင္ က်ေနာ္က ၂၄ ေဒၚလာေစ်းနဲ့ စေတာ့ ၁၀၀၀ ေဒၚလာ ၂၄၀၀၀ ရင္းၿပီး ၀ယ္လိုက္မယ္၊ စေတာ့ ၁၀၀၀ ကိုင္ထားမယ္ေပါ့။ အဲသလိုကေန Cisco စေတာ့ဟာ (၆ လအတြင္း) တခုကို ေဒၚလာ ၃၀ ျဖစ္ခဲ့ရင္ တခုကို ၆ ေဒၚလာျမတ္ျပီျဖစ္လို့ ေဒၚလာ ၆၀၀၀ အျမတ္ထြတ္သြားျပီေပါ့။
ေကာင္းၿပီ။ ေဒၚလာ ၂၄၀၀၀ မရင္းဘဲ ေဒၚလာ ၆၀၀၀ ျမတ္ေအာင္လုပ္လို႔ မရဖူးလား? ရတယ္။ ဒါကို Option Contract လို႔ ေခၚပါတယ္။ Cisco စေတာ့ ၁၀၀၀ ကို ေဒၚလာ ၂၄၀၀၀ ရင္းျပီး ၀ယ္မဲ့အစား (၆ လ)အတြင္း Strike Price (၂၄) နဲ႔ ၀ယ္ႏုိင္ခြင့္ Call Option ကိုပဲ ၀ယ္ႏုိင္တယ္။ ဒီေနရာမွာ သတိတခုျပဳေစခ်င္တာက "၀ယ္ခြင့္" ကို "၀ယ္"တာ။ ၀ယ္ရမယ္ မဆိုလိုဘူး။ အကယ္၍ (၆ လ) မွာ Cisco စေတာ့ဟာ တခုကို ေဒၚလာ ၃၀ ျဖစ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ က်ေနာ္က Cisco စေတာ့ ကို တခု ၂၄ ေဒၚလာနဲ့၀ယ္ၿပီး အျမတ္စား႐ံုပဲ။ ဒီ Option ကို ဒိုင္ဆီကပဲ ၀ယ္ယူရျပန္တယ္။ ၀ယ္ရင္ Call Option ကို ၀ယ္ႏုိင္သလို ေရာင္းရင္ Put Option ကိုလဲ "၀ယ္" ႏုိင္ပါတယ္။
ဒီ Option ဆုိတာက Stock ကတဆင့္ ျဖစ္ေပၚလာတာ။ Derive ျဖစ္လာတာေၾကာင့္ ဒီ Option Contract ဆုိ တာကို Derivatives တခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ပါတယ္။
Derivative မွာ ၄ မ်ဳိး ၄ စား ရွိပါတယ္။
(1) Forward Contract
(2) Future Contract
(3) Swap Contract
(4) Option Contract ေတြ ျဖစ္တယ္။
ပို႐ႈပ္ေစတာက ဒီ Derivative ေတြဟာ "ဒိုင္" မွာ ေရာင္း၊ ၀ယ္ႏုိင္သလို ၂ ဦး၊ ၂ ဘက္ ကန္ထရိုက္ ခ်ဳပ္ႏုိင္ပါ တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီ Derivatives ဆိုတာ ေလာင္းကစားဆန္လာၿပီး လြန္စြာ ႐ႈပ္ေထြးလာပါတယ္။
ဘာေၾကာင့္ ဒါေတြကို ေျပာေနရတာလဲ?
အိမ္ျခံေျမေစ်းကြက္ကေန ၂၀၀၀ ခုႏွစ္မ်ားမွာ ေငြရႊင္လာၾကတဲ့ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ႕ ဗရာမင္ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈဘဏ္ေတြဟာ အထိန္းအကြပ္မရွိ ဒီ Derivatives ေတြကို ကစားလိုက္ၾကတာ အိမ္ျခံေျမေစ်းကြက္ေပါက္ကြဲမႈျဖစ္ေတာ့ ေသာက္ေသာက္လဲ ႐ႈံး ၾကေတာ့တာေပါ့။ ႐ႈံးက်ေတာ့ မိမိတို႔ ထုတ္ေရာင္းထားတဲ့ Assets Back Bonds ေတြကိုလဲ ေစ်းအက်မွာ တန္ဖိုးမရွိၾက ေတာ့။ တသီတတန္းႀကီး အဆင့္ဆင့္႐ႈံးက်ေတာ့ ဘဏ္ေတြက Assets ေတြကို ေငြျပန္မေဖာ္ႏုိင္ေတာ့ျခင္းေၾကာင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေငြသားကို ထုတ္မေခ်းေတာ့ဘဲ ေငြသားကိုင္ထားၾကေတာ့ Credit Crunch ကတဆင့္ "ေငြ" လည္ပတ္မႈအားနည္းတာ၊ လံုး၀ေငြမလည္ေတာ့တာေတြ ျဖစ္တာေပါ့့။ ဘဏ္အခ်င္းခ်င္းလည္း ေငြမေခ်းၾကေတာ့ ျပည္သူေတြကိုလည္း ေငြမေခ်းႏိုင္ျကေေတာ့ျပည္သူေတြလည္းကားလည္း မ၀ယ္ႏုိင္၊ အိမ္လည္း မ၀ယ္ႏုိင္ေတာ့ တျပည္လံုးေေရာင္းအားက်ၿပီး စီးပြားေရးတခုလံုး "တန္႔" ကုန္ေတာ့ လူေတြလည္း အလုပ္ျပဳတ္၊ အေရာင္း "တန္႔" ၿပီး စီိးပြားေရးကပ္ Depression အထိ ဆိုးရြားသြားႏုိင္ပါတယ္။ ေမာ္ေတာ္ကားတစီးဟာ ဘယ္ေလာက္ေကာင္းေကာင္း ဓာတ္ဆီကုန္သြားရင္ ထိုးရပ္သြားသလို အရင္းရွင္စနစ္မွာ စီးပြား ေရးမ႑ိဳင္ေတြ ဘယ္ေလာက္ေကာင္းေကာင္း ေငြလည္ပတ္မႈမရွိရင္ စီးပြားေရးယႏၱရားတခုလံုး ရပ္သြားႏုိင္ပါတယ္။
ဒီတခါ ျပႆနာ ဘာေၾကာင့္ ဒီေလာက္ဆုိးရတာလဲ?
အရင္ေခတ္ေတြတုန္းကလဲ Boom & Bust ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ခုမွ ဘာေၾကာင့္ အဆုိးဆံုးျဖစ္ရတာလဲ? စီးပြားေရးမွာ က႑ေတြ ပိုင္းျခားထားပါတယ္။ ကုန္ထုတ္လုပ္တဲ့ က႑ Manufacturing Sector, အဆင့္ျမင့္နည္းပညာ က႑ High Tech Sector ၊ စီးပြားေရးႏွင့္ ဘ႑ာေရးက႑ Financial Sector စသည္ျဖစ္ေပါ့။ အရင္တုန္းက Boom ေတြက High Tech – IT/ Computer/ Communications Sector မွာ Boom ျဖစ္တယ္။ Investment Banks ေတြ ဘဏ္ေတကြ၊ ဒီ Sector မွာရွိတဲ့ ကုမၸဏီေတြအတြက္ ေငြရင္းရွာေပးတာ၊ ေငြေခ်းတာပဲ ရွိတယ္။ Bust ျဖစ္ေတာ့ သူတို႔လက္ထဲမွာ ေငြရွိတယ္။ နဲနဲပါးပါး႐ႈံး တာပဲ ရွိတယ။္ သူတို႔ Sector ကို မထိခိုက္ဖူး။ ဒီ Housing Boom ျဖစ္ေတာ့ အိမ္ ျခံ ေျမေလာက၊ က ေအာက္ဆံုးအဆင့္။ ဒီ အိမ္ျခံေျမေရာင္းအား တဟုန္ထိုးျဖစ္ထြန္းမႈကုိ အေျချပဳၿပီး Financial Sector မွာရွိတဲ့ Investment Banks, Commercial Banks ေတြနဲ႔ Insurance Companies ႀကီးေတြပါ ၊ပါ၀င္႐ႈပ္ေထြးလာတာအျပင္ေေငြရွာေပးတဲ့၊ ေငြလည္ပတ္မႈနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ျပႆနာေတြာျဖစ္ခဲ့ရင္ အာမခံေပးတဲ့ အာမခံကုမၸဏီႀကီးေတြပါ ပါ၀င္႐ႈပ္ေထြးလာတာေၾကာင့္ အရင္းရွင္စနစ္ရဲ႕ အျမင့္ဆံုး (ဗရာမင္)ေတြ ထိတာ ေၾကာင့္ ဘဲ၊ မတတ္သာဘဲ အရင္းရွင္စနစ္မပ်က္စီးရေအာင္ အေမရိကန္ဖက္ဒရယ္အစိုးရက ၀င္ကယ္ရ ေတာ့တာပဲ။
Wall Street ေလာဘသားမ်ားလက္ရွိျပႆနာဟာ ေလာဘေၾကာင့္ဆိုတာ မွန္ေပမယ့္ ေ၀ါလ္စထရိရဲ က်င့္ထံုး (သို႔) Culture ယဥ္ေက်းမႈေၾကာင့္ ပိုအစြန္းေရာက္တယ္ဆုိရင္ ေျပာလု႔ိ႔ ရႏုိင္စရာရွိပါတယ္။ IT Boom တုန္းက လူေတာ္ေတြကို ဆြယ္ခ်င္ေတာ့ လခအျပင္ Stock Option ဆိုတာပါ ငွားရမ္းခအေနနဲ႔ ေပးရပါတယ္။ Stock Options ရဲ႕ သေဘာက မိမိကုမၸဏီ Stock ေစ်းတက္ရင္ မိမိလဲ ခ်မ္းသာမႈပိုတာေၾကာင့္ အလုပ္သမားေတြ ပိုအလုပ္လုပ္ရေအာင္ မက္လံုး Incentive ေပးျခင္း ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ထိပ္ဆံုးက ကုမၸဏီအရာရွိႀကီးေတြက ေလာဘထြက္ၿပီး Enron တို႔လို စာရင္း Accounting ကို လိမ္ျပျပီးStock ေစ်းတက္ေအာင္လုပ္တဲ့ မသမာမႈေတြ ျဖစ္ခဲ့ရတယ္။ Wall St ရဲ႕ ထံုးစံက အျမတ္ေပၚမွာ ေဘာနပ္စ္ အပိုဆုေပးတဲ့စနစ္ကို က်င့္သံုးၾကပါတယ္။ ႏွစ္ကုန္ရင္ Wall St မွာ ခရစ္စမတ္ေဘာနပ္စ္ ေပးတဲ့ အစဥ္အလာရွိပါတယ္။ ကုမၸဏီကရတဲ့ အျမတ္ အစြန္းရာခိုင္ႏႈန္းတခုကို အေကာင္းဆံုးအလုပ္သမားေတြကို အပိုဆု Bonus ေပးၿပီး ဆြဲေဆာင္တဲ့အက်င့္ ယဥ္ေက်းမႈပါ။ အပိုဆုက ေဒၚလာသန္းနဲ့ခ်ီျပီး ရၾကတာေပါ့။ စုစုေပါင္းရင္ Billions နဲ႔ခ်ီၿပီး Bonus ေပးတာေပါ့။ Wall St Trader တေယာက္ ဟာ ၁၀ သန္း- သန္း ၂၀ အထိ ရၾကၿပီး CEO ေတြဆို သန္း ၄၀ ကေန- သန္း ၁၀၀ အထိ ရၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အိမ္ျခံေျမေရာင္း၀ယ္မႈေတြ တဟုန္ထိုးတက္ခ်ိန္မွာ မသမာတဲ့၊ တရားမ၀င္တဲ့နည္းေတြနဲ႔ ေငြရွာတယ္။ အျမတ္ရၿပီးေရာဆိုၿပီး စြပ္စြဲေျပာၾကားၾက႐ံုမက တခ်ဳိ႕ကုမၸဏီေတြရဲ႕လုပ္ရပ္ေတြကို FBI က ၀င္ေရာက္စစ္ေဆးလ်က္ရွိပါတယ္။မျကာခင္ကေဒ၀ါရီခံကဲ့ရတဲ့ Lehman Brothers ရဲ့အရာရွိခ်ဴပ္(CEO)ဟာ(၆) ႏွစ္အတြင္း၀င္ေငြသန္း(၄၈၀)လက္ခံရရွိခဲ့ပါတယ္။Wall St ရဲ့တရားမဲ့တဲ့သာဓကေတြပါ၊
အာမခံကုမၸဏီေတြကေရာ ဘယ္လိုပတ္သတ္လာတာလဲ?
အေမရိကန္ အရင္းရွင္စနစ္မွာ Insurance အာမခံကုမၸဏီႀကီးေတြဟာ (ဗရာမင္) စစ္္စစ္ႀကီးေတြပါ။ ရာစုႏွစ္နဲ႔ခ်ီ ၿပီး ေငြစုကာ ေငြပံုမွာ ထိုင္လာတဲ့အျပင္ ေလွၾကီးထိုးရိုးရိုး ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈလုပ္ ၊ အရွုံး(Risk) ယူျပီး လုပ္တာ မဟုတ္ဘဲ အျမတ္ရေအာင္ လုပ္ေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ ထုိ႔အျပင္ အစုိးရ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြ အရ အရင္က အာမခံကုမၸဏီေတြ၊ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈဘဏ္၊ စီးပြားေရးဘဏ္ ေတြကို စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း အရ ခြဲျခားထားပါတယ္။ ခု Deregulation - ထိန္းသိမ္းကန္႔သတ္မႈ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းတဲ့ (Deregulation)ေခတ္မွာ ဒီဟာေတြက ေရာကုန္ပါတယ္။
အရင္းရွင္စံနစ္မွာ ေစ်းကြက္က အရာရာကို ဖန္တီးထိမ္းေၾကာင္းမယ္ လို႔ ယူဆၾကေပမယ့္ ကုမၸဏီကို "လူ" သားေတြကပင္ ဦးစီးၾကရတာမို႔ လြန္ကၽြံမႈမရွိေစရန္ အစိုးရက အမ်ားအက်ဳိးအတြက္ ဥပေဒမ်ားထုတ္ကာ ထိန္းကြပ္၊ ထိန္းေက်ာင္း Regulate လုပ္ေပးရတယ္။ အေမရိကန္ အစိုးရဟာ Deregulation လို႔ေခၚတဲ့ ထိန္းကြပ္မႈကို ေလွ်ာ့ေပးရံုမက ထိန္းကြပ္မႈ စံနစ္ဟာလဲ ေခတ္ေနာက္က်လွ်က္ရွိပါတယ္။ ဥပမာ - ျပည္နယ္တိုင္းမွာ အာမခံေကာ္မရွင္ ဆိုတာ ရွိပါတယ္။ ဒီျပည္နယ္အရာရွိေတြက ၎ျပည္နယ္သားေတြ မနစ္နာေစဖို႔ ယင္းျပည္နယ္မွာရွိတ့ဲ စီးပြားေရး လာလုပ္တဲ့ အာမခံကုမၸဏီေတြကို ထိန္းကြပ္ ေပးရတယ္။ ၁၉၄၅ ဥပေဒအရ ဖက္ဒရယ္အဆင့္မွာ ထိန္းကြပ္မႈ မရွိပါ။ ဒီေပ်ာ့ကြက္ကို အခြင့္ေကာင္းယူၿပီး အာမခံ ကုမၸဏီႀကီးေတြက Housing Boom မွာ ၀င္ကစားၾကရာက တခ်ဳိ႕ ေဒ၀ါလီခံရလု ျဖစ္ကုန္ၾကပါတယ္။ အာမခံကုမၸဏီေဒ၀ါလီခံရရင္ လမ္းေပၚက ျပည္သူေတြရဲ့ အာမခံကို ဘယ္သူေတြက လာေလွ်ာ္ေပးရမွာလဲ? ကားတိုက္ရင္၊ အိမ္မီးေလာင္ရင္၊ ဘယ္သူက ေငြလာေလွ်ာ္မွာလဲ? အရင္းရွင္စနစ္ရဲ့ အေျခခံ အေဆာက္အအံုေတြကိုပါ လာထိကုန္ၿပီေကာ?
စက္တင္ဘာလ အကုန္မွာ အေမရိကန္အစိုးရက ၀င္ကယ္ခဲ့ရတဲ့ အႀကီးဆံုးကုမၸဏီ AIG ရဲ့ အျဖစ္ကို ၾကည့္ရေအာင္။ AIG ဆိုတာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံရဲ့ အႀကီးဆံုးအာမခံ ကုမၸဏီတခု။ ႏိုင္ငံေပါင္း (၁၃၀) မွာ အလုပ္သမား တသိန္းေက်ာ္ကို အလုပ္ေပးထားၿပီး အေမရိကန္ေဒၚလာ ထရီလီယံ ပမာဏ– ေငြလည္ပတ္မႈ Balance Sheet ရွိတဲ့ကုမၸဏီႀကီးျဖစ္တယ္။ Balance Sheet ဆိုတာ ၀င္ေငြ၊ ထြက္ေငြ၊ ပိုင္ဆုိင္မႈ၊ အေႂကြးေပးစရာ ေငြသားလက္က်န္ ေတြကို ျပတဲ့ ဇယားျဖစ္တယ္။ ဒီေလာက္ႀကီးတဲ့ ကုမၸဏီႀကီးကို ဒူးေထာက္က်သြားၿပီး အေမရိကန္အစိုးရက ၈၅ ဘီလီယံ ထုတ္ေခ်းၿပီး ၀င္ကူရတဲ့ အထိ ျဖစ္ေအာင္ ဒုကၡေပးခဲ့တာက လူ ၃၇၇ ေယာက္သာရွိတဲ့ လန္ဒန္ၿမိဳ႕မွာ အေျချပဳတဲ့ AIGFP ဆိုတဲ့ လက္ေအာက္ခံကုမၸဏီေလးေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ ႏွစ္ ေက်ာ္ေက်ာ္ေလာက္က JP Morgan ဆိုတဲ့ ကုမၸဏီက လူငယ္ေလးေတြ ဦးစီးၿပီး Credit Default Swaps – CDS လို႔ေခၚတဲ့ Derivative အသစ္ကို တည္ထြင္ခဲ့တယ္။ CDS ရဲ့ အေျခခံက Risk ႐ႈံးႏိုင္မႈကို လက္လြဲယူ (အာမခံ) ၿပီး ေငြရွာတာပဲ။ ဥပမာ ကုမၸဏီတခုက Bonds (၁) သန္းဖိုး ၀ယ္ထားတယ္။ ႐ႈံးမွာစိုးလို့ က်ေနာ့္ကိုု (၉၀၀,၀၀၀) တန္ဖိုးနဲ႔ ၁ ႏွစ္၊ ၂ ႏွစ္ျဖစ္ေစ အခ်ိန္ အကန္႔အသတ္နဲ႔ ေရာင္းတယ္။ ဒီ (၁) ႏွစ္ (၂) ႏွစ္ အတြင္းဘာမွ မျဖစ္ရင္ က်ေနာ္က ဘာမွ မရင္းဘဲ ၁ သိန္းျမတ္ၿပီေပါ့။ ဒါထက္အမ်ားႀကီး ႐ႈပ္ေထြးပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ အႀကမ္းျဖင္းကေတာ့ စြန့္စား အာမခံၿပီး ေငြရွာတာပါ။ တနည္းအားျဖင့္ ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ ေလာင္းကစားျခင္း တမ်ဳိးပါပဲ။ J.P Morgan ရဲ့ တုိက္တြန္းခ်က္အရ AIGFP က CDO ဆိုတဲ့ Bonds ေတြကို "အာမခံ" ဖို႔ CDS စာခ်ဳပ္ေတြ လက္ခံေရာင္း/၀ယ္ ပါေတာ့တယ္။ CDO ၀ယ္ထားတဲ့ ဘဏ္ေတြ ေငြေခ်းဌာနေတြက မိမိတို႔ ရင္းႏွီမႈေတြအတြက္ "အာမခံ" ရွိၿပီ။ ေနာက္ အစိုးရေတြရဲ့ ထိန္းကြပ္မႈ Regulation အရ ၁၀ သန္း ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈ ျပထားရင္ ရာခိုင္ႏႈန္းတခုကို အာမခံအေနနဲ႔ ဖယ္ထားရပါတယ္။ ဒီအာမခံ၀ယ္လိုက္တဲ့ အတြက္ ဖယ္ထားတဲ့ ေငြေတြ လြတ္လပ္ၿပီး ထပ္ေငြရွာႏိုင္ပါတယ္။ တဆင့္ၿပီး တဆင့္ leverage လုပ္ေငြရွာျခင္းပါ။ (၄), (၅) ႏွစ္အတြင္း ဒီ AIGFP ဌာနခြဲ ကုမၸဏီေလးဟာ AIG ၀င္ေငြရဲ့ ၄% ေငြရွာေပးရာကေန ၁၇.၂ % အထိ ႀကီးထြားလာပါတယ္။ ဒီ AIGFP ရဲ့ ၀င္ေငြရဲ့ ၄၅% ကို အလုပ္သမားေတြကို Bonus အေနနဲ႔ ျပန္ေ၀ေပးရာ လူတိုင္း သန္းနဲ႔ ခ်ီၿပီး အက်ဳိးအျမတ္ရရွိခဲ့ပါတယ္။ အိမ္ေစ်းေတြ ျပဳတ္က်ေတာ့ ဒီ Bonds ေတြကလဲ ေစ်းက်ေရာ အာမခံေၾကးေတြေပးရတာပဲ ၁၅ ဘီလီယံကုန္က်ေတာ့ AIG ရဲ့ စေတာ့တန္ဖိုးေတြ ျပဳတ္က်ေတာ့ ၎ရဲ့ ပိုင္ဆုိင္မႈေတြကို မထုခြဲႏိုင္ခင္ ေငြမလဲဘဲ ေဒ၀ါလီခံရစရာရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံေပါင္း (၁၃၀) မွာ လူတသိန္းေက်ာ္ အလုပ္ျပဳတ္သြားၿပီး ဆက္တိုက္ ကုမၸဏီေတြ ေဒ၀ါလီခံရႏိုင္စရာရွိတာေၾကာင့္ အေမရိကန္ အစိုးရက ၈၅ ဘီလီယံ ေခ်းၿပီး AIG ကို ၀င္ကူခဲ့ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီတခါ စီးပြားေရးေလာကရဲ့ ဗရာမင္ေတြရဲ့ ထိပ္သီး "အာမခံ" ကုမၸဏီေတြပါ ဒီတခ်ီ ထိခိုက္လာပါတယ္။
Wall Street ခ်စ္တီးမ်ား -
Wall Street မွာပဲ လူမုန္းအင္မတန္ မ်ားတဲ့ ခ်စ္တီး လူဆိုးေတြရွိပါေသးတယ္။ သူတို႔ကေတာ့ Hedge Funds နဲ႔ ေငြေၾကးေစ်းကစားသူ Speculators လို႔ေခၚပါတယ္။
Hedge လုပ္တယ္ဆိုတာ ဘာလဲ?
ဥပမာ ေလယာဥ္ကုမၸဏီတခုဟာ ဓါတ္ဆီ မ၀ယ္ဘဲေလယာဥ္ပ်ံ၍ မရပါ။ ဓါတ္ဆီေစ်းေတြကလည္း ေတာက္ေလွ်ာက္တက္ေနရင္ တက္မယ့္ အရိပ္ရွိရင္ ႀကိဳ၀ယ္ၿပီး ကာကြယ္တာကို Hedge လုပ္တယ္ ေခၚပါတယ္။
Hedge Funds နဲ႔ Mutual Funds ဘာကြာသလဲ?
Hedge Funds ဆိုတာက လူတိုင္း ပါ၀င္ခြင့္မရွိပါ။ လူခ်မ္းသာေတြကိုပဲ ပါ၀င္ခြင့္ျပဳပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အစိုးရက ထိန္းကြပ္မႈမရွိဘဲ Risk ပိုမ်ားတဲ့ ရင္းႏွီးမႈေတြ လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။
Mutual Fund ဆိုတာက အမ်ားလူထုက ပါ၀င္ၿပီး ဒီေငြစု ကရလာတဲ့ "အရင္း" ေငြနဲ႔ Stocks & Bonds ေတြ၀ယ္ၿပီး တိုးပြားေအာင္ လုပ္တဲ့ Funds ေတြပါ။ ဒီ Funds ေတြမွာ အမ်ားလူထု public ရဲ့ ေရရွည္အတြက္ စုထားတဲ့ 401 (k) ပိုက္ဆံေတြပါ၀င္တာေၾကာင့္ အစိုးရက ကန္႔သတ္ခ်က္နဲ႔ ထိန္းကြပ္မႈ Regulation ေတြရွိတယ္။
Speculators ေတြဆိုတာကေတာ့ ေရွ႕မွာ ျဖစ္ႏုိင္ေျခ အလားလာကို ခ်ိန္ၿပီး စြန့္စားျပီးေေငြရွာတာပါ။
Hedge Funds ေတြေရာ Speculators ေတြပါ သံုးတဲ့ စီးပြားေရး လက္နက္တခုက Short လို႔ ေခၚပါတယ္။
Short ဆိုတာက Stocks ေတြ ေစ်းအက်မွာ ေငြေဖာ္တာပါ။ ဥပမာ - က်ေနာ္က Cisco စေတာ့ ၁၀၀၀ ကို ၁၀၀ ေစ်းနဲ႔ ၀ယ္ထားတယ္။ ဒီ ၃ လပတ္ေၾကျငာစာတမ္းမွာ Wall Street ကမွန္းထားသလို မေအာင္ျမင္လို႔ Stock ေတြ ေစ်းက်တယ္။ က်ေနာ္က ၁၀၀ နဲ႔ ၀ယ္ထားတာ တပ္မက္ၿပီး ျပန္မေရာင္းခ်င္ဘူး။ ကိုင္ထားမယ္ေပါ့။ က်ေနာ့္စေတာ့က က်ေနာ့္ဆီမွာ ရွိတာမဟုတ္။ က်ေနာ့္ စေတာ့ပြဲစား Brokerage မွာ အပ္ထားရတာ။
Hedge Funds နဲ႔ Speculators ေတြက က်ေနာ့္လို ငတံုးေတြ အပ္ထားတဲ့ Brokerage ကိုသြားၿပီး Cisco ေစ်းက်ေတာ့မယ္။ ငါ့အတြက္ စေတာ့ "တသိန္း" ကို ၉၈ ေဒၚလာ ေစ်းနဲ႔ေရာင္းလိုက္ပါဆိုၿပီး ေရာင္းခိုင္းတယ္။ Brokerage ကလဲ က်ေနာ့္စေတာ့ ၁၀၀၀ အပါအ၀င္ စေတာ့ တသိန္းကို ေရာင္းလိုက္တယ္။ ဥပမာ Cisco စေတာ့က ေဒၚလာ ၈၀ အထိက်သြားေတာ မွျပန္ ၀ယ္ၿပီး ျပန္ျဖည့္ေပးလိုက္တယ္။ က်ေနာ္ကေတာ့ မသိလိုက္ပါ။ ခ်စ္တီးေတြက ဒီ(အက်)မွာ ေငြ ၁၈ သိန္းျမတ္သြားတယ္။ က်ေနာ့္ စေတာ့ပြဲစားကလည္း ခဏလက္လႊဲခ ျမတ္ျမတ္ေလးရလိုက္တယ္ေပါ့။ အဲ Cisco စေတာ့က ၀ုန္းဆို ေဒၚလာ ၁၁၀ ျဖစ္ခဲ့ရင္ေတာ့ ခ်စ္တီးေတြ အ႐ႈံးနဲ႔ ျပန္၀ယ္ေပးရတာေပါ့။ Stock ကို ေခတၱငွားၿပီး အက်ကိုၾကိဳတြက္ျပီး အေေရာင္း၀ယ္လုပ္တာကို Short လုပ္တယ္ေခၚပါတယ္။ Stock အတက္ေရာ၊ အက်ပါ ေငြရွာႏုိင္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း အႏၱရာယ္ Risk ကေတာ့ မ်ားတာေပါ့။
အခုလို ကုမၸဏီေတြ ဒုတၡေရာက္ေနခ်ိန္မွာ Short Order မ်ားရင္ ေရာင္းအားမ်ားတာေၾကာင့္ ကုမၸဏီရဲ့ စေတာ့ ေတြ က်သင့္တာထက္ က်တတ္ပါတယ္။ စေတာ့ေတြ ေစ်းက်ရင္ Market Capitalization လို႔ေခၚတဲ့ ကုမၸဏီနဲ႔ တန္ဖိုးက်သြားပါတယ္။ ထုတ္ထားတဲ့ စေတာ့အေရအတြက္နဲ႔ စေတာ့ရဲ့ တန္ဖိုးကို ေျမာက္ရင္ အဲ့ဒီကုမၸဏီရဲ့ တန္ဖိုးရပါတယ္။ လြယ္လြယ္ေျပာရရင္ ဒီတန္ဖိုးေပၚ မူတည္ၿပီး ကုမၸဏီေတြ ေငြေခ်းရတာ။ ဒီခ်စ္တီးေတြေၾကာင့္ ကုမၸဏီ စေတာ့ ေတြ ေစ်းက်ရင္ ကုမၸဏီေတြ ပို ဒုတၡေရာက္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေမရိကန္ အစိုးရက ဘဏ္နဲ႔ ဆိုင္တဲ့ ကုမၸဏီ (၇၉၉) ရဲ့ စေတာ့ေတြကို ေခတၱခဏ short မလုပ္ရဆိုၿပီး ပညတ္ခဲ့ရတယ္။
အစိုးရေငြကယ္မယ္ဆိုတာ ဘာလဲ။
ေအာက္တိုဘာလ ၃ ရက္ေန႔က အေမရိကန္ လႊတ္ေတာ္က ေလာေလာဆယ္စီးပြားေရးျပႆနာကို ေျဖရွင္းဖို႔ေဒၚလာ ဘီလီယံ ၇၀၀ ကို သံုးစြဲဖို႔ သေဘာတူဥပေဒ တရပ္ျပဳခဲ့ပါတယ္။ ေလာေလာဆယ္ ျပႆနာက Credit Crunch လို႔ေခၚပါတယ္။ တဖက္က အိမ္ေစ်းေတြက က်၊ တဖက္ကလည္ ARM အတုိးအရ၊ အတိုးကတက္ေတာ့ အိမ္ပိုင္ရွင္ေတြ လစဥ္ေပးရတဲ့ ပမာဏကတက္ ေတာ့ လစဥ္မွန္မွန္ ေငြမသြင္းႏိုင္ၾကေတာ့ဘဲ ဘဏ္ေတြက အိမ္ေတြကို ျပန္သိမ္းခဲ့ရတယ္။ တခါဘဏ္ေတြက လစဥ္၀င္ေငြေတြအေပၚ မူတည္ၿပီး leverage လုပ္ၿပီး MBS Bonds ေတြျပန္ေရာင္းထား၊ ဒီ Bonds ေတြက CDOs ေတြထဲေရာပါသြားေတာ့ မီးခိုးေတာက္ေလွ်ာက္ ဘဏ္ေတြရဲ့ရင္းႏွီးမႈ investments ေတြ ဒုတၡေရာက္ေတာ့ ဘဏ္ေတြရဲ့စေတာ့ ေတြ ထိုးက်ေတာ့ ဘဏ္ေတြက ေၾကာက္ၿပီး ေငြမေခ်းေတာ့ပါ။ ရွိစုမဲ့စု ေငြကိုပဲ ကိုင္ထားၾကပါေတာ့တယ္။
ဒီေတာ့ လုပ္ငန္းေတြ လည္ဖို႔ ေငြလိုရင္ ေငြမရွိေတာ့တဲ့ လုပ္ငန္းေတြလဲ တံု႔ေႏွးကုန္တာေပါ့။ တခါ ကား၀ယ္ခ်င္ရင္ အိမ္၀ယ္ခ်င္ရင္ ဘဏ္ေတြက မေခ်းေတာ့ မ၀ယ္ႏုိင္ၾက။ ကားကုမၸဏီေတြလည္း ဒုကၡေရာက္၊ လူေတြ အလုပ္ျပဳတ္၊ လူေတြ အလုပ္ျပဳတ္ေတာ့ ေငြမသံုးႏုိင္ၾက။ အကုန္ဒုကၡေရာက္ကုန္တာေပါ့။
ဒါေၾကာင့္ အစိုးရက Toxic Bonds (အဆိပ္သင့္စာခ်ဳပ္ေတြ) ေတြလို႔ေခၚရမယ့္ ဒီ "ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမူ" ေတြကို "အစိုးရ" က လက္လႊဲ၀ယ္ယူေပ:မယ္။ အစိုးရက အ႐ႈံးခံေပးမယ္ေပါ့။ ဒီေတာ့ ဘဏ္ေတြလဲ သက္သာရာရၿပီး ေငြေခ်းလာရင္ စီးပြားေရးျပန္လည္လာၿပီး ပံုမွန္ေရာက္သြားမယ္ေပါ့။ ဒီေတာ့ အိမ္ေစ်းေတြလည္း ျပန္ပံုမွန္ျဖစ္ေတာ့မွ ဒီ ေငြေၾကးစာခ်ဳပ္ ေတြကို ျပန္ေရာင္းၿပီး ေငြျပန္ေဖာ္ရမယ္ေပါ့။ ၁၉၃၀ မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ The Great Depression ကာလကလည္း အစိုးရက အိမ္ေတြကို ၀ယ္ၿပီး အိမ္ေတြေစ်းတက္မွ ျပန္ေရာင္းတာ ျမတ္ဖူးပါတယ္။
တဖက္ကလည္း ဗဟိုဘဏ္ Federal Reserve က ေအာက္တိုဘာ ၆ ရက္ေန့က သန္း ဘီလီယံ ၉၀၀ ဖိုး ဘဏ္ေတြကို ပံ့ပိုးခဲ့ၿပီး လိုအပ္ရင္ ၁.၅ ထရီလီယံ အထိ တိုးေပးမယ္ ဆိုပါတယ္။ ဒီ့ျပင္ ယေန့ (ေအာက္တိုဘာလ(၈) ရက္)ေန့ မွာႏိုင္ငံ(၇)ႏိုင္ငံက ဗဟိုဘဏ္ေတြဟာမျကံုစဖူးျပိဳင္တူညီညီညာညာ အတိုးႏွုန္းေတြကိုခ်ေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ ေအာက္တိုဘာလ ၇ ရက္ေန႔က ၾသစေၾတးလွ် ဗဟိုဘဏ္က ၁% တိတိ ေလွ်ာ့ေပးခဲ့ပါတယ္။ အတိုးႏႈန္းေလွ်ာ့ရင္ ေခ်းခေပါေတာ့ ေငြပိုေခ်း ေငြပိုလည္ေအာင္ပါ။
ဒီျပႆနာဟာ အခ်ိန္ယူေျဖရွင္းရမွာပါ။ ဒီျပင္ တကမၻာလံုး ဆက္စပ္ေနေတာ့ ပို႐ႈပ္ေထြးစရာျဖစ္လာပါတယ္။ ဥပမာ ေအာက္တိုဘာ ၆ ရက္ေန႔က ဥေရာပမွာ စေတာ့ ေစ်းေတြ ထိုးက်ပါတယ္။ အိုက္စလံ (Iceland)ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံမွာ တိုင္းျပည္ပါ ေဒ၀ါလီခံရမလိုျဖစ္ေနတယ္။ အိုက္စလံရဲ့ေငြ ခရိုနာဟာတန္ဖိုးမဲ့သေလာက္ျဖစ္သြားတယ္။ ရုရွားမွာစေတာ့အေရာင္းအ၀ယ္
အၾကိမ္ၾကိမ္ရပ္ခဲ့ရတယ္။ ဂ်ာမဏီက Hypo Real Estate ေခၚတဲ့ Mortgage Company ကို ဂ်ာမာန္အစိုးရက ေဒၚလာ ၆၉ ဘီလီယံဖိုးကူခဲ့ရတယ္။ ဘယ္လ္ဂ်ီယံက Fortis ဆိုတဲ့ ဘဏ္ကို အီတလီ BNP Paribas ဘဏ္က ၀ယ္ခဲ့ရတယ္။ Fortis မွာ ရွန္ဟိုင္းက တရုတ္ျပည္ရဲ့ ဒုတိယအႀကီးဆံုးအာမခံ ကုမၸဏီ Ping Au က ၄.၉၉% ဖိုးရင္းႏွီးထားတာေၾကာင့္ ၂၀၀၈ ခုမွာ Ping Au က ၂.၅ ဘီလီယံံေဒၚလာအ႐ႈံးေပၚမယ္လို႔ ေၾကျငာခဲ့ပါတယ္။ Globalization ေခတ္မွာ အားလံုးဟာ အားလံုးနဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေနၿပီး သပြတ္အူလို ႐ႈပ္ေထြးေနပါတယ္။
ဒီတခ်ီ အာရွက အခံသာဆံုးပါပဲ။
၁၉၉၇ ခုနွစ္က အာရွေငြေၾကးျပႆနာ Asian Financial Crisis ဆိုတာ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲ့ဒီတုန္းက အာရွႏိုင္ငံေတြဟာ အခ်မ္းသာဆံုးႏိုင္ငံေတြျဖစ္တဲ့ အေမရိကန္နဲ႔ ဥေရာပႏိုင္ငံေတြလို ကိုယ့္ေငြနဲ႔ ကိုယ္ကူႏိုင္ေလာက္တဲ့ အေျခအေနမရွိတာေၾကာင့္ IMF က ၀င္ကူခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီတုန္းက ဒီ အေမရိကန္ Investment Banks ေတြကပဲ ၀င္ဆရာလုပ္ဗိုလ္က်ခဲ့ၾကပါတယ္။ ခုေတာ့ တပတ္လည္ၿပီး ဒင္းတို႔ ဒုတၡေတြ႔လိုက္တာ ႀကီး(၅)ႀကီးကေန ခု (၂) ခုပဲ မားမားမတ္မတ္ ကိုယ္ပိုင္ရပ္တည္ႏိုင္ၾကေတာ့ပါတယ္။ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ အေတြ႔အႀကံဳမ်ားအရ အာရွဘဏ္ေတြဟာ ေငြပိုဖယ္ထားၾကၿပီး အရမ္း အႏၱရာယ္ (Risk) မ်ားတဲ့ စာခ်ဳပ္ေတြကို အရမ္းမ၀ယ္ထားဖူးလို႔ ယူဆရတဲ့ အတြက္ ခံသာတယ္လို႔ ခုခ်ိန္ထိ ေျပာရပါမယ္။
တခ်ဳိ႕ကလည္း ေရရွည္ကို ၾကည့္ၿပီး အာရွဘဏ္ေတြႀကီးစိုးတဲ့ ေခတ္ေရာက္သင့္ၿပီလို႔ ဆိုၾကပါတယ္။ ေတာဟာ သိပ္ထူထပ္လာရင္ သဘာဝအရ ေတာမီးေလာင္ၿပီး ျပာပံုထဲက သစ္ပင္အသစ္ေတြ ျပန္ေပါက္၊ အခ်ိန္ၾကာေတာ့ ေတာသစ္အျဖစ္ ရွင္သန္ၾကျပန္တယ္။ တခ်ဳိ႕က အာရွဘဏ္ေတြဟာ ဒီတခ်ီအၿပီး ကမၻာ့ေငြေၾကးစနစ္မွာ တြင္က်ယ္သက္ေရာက္ပါလိမ့္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ၾကပါတယ္။ က်ေနာ္ကေတာ့ ကိုလိုနီစနစ္ကို ခါးခါးသီးသီးမုန္းတဲ့ စိတ္ဓာတ္ရွိတာေၾကာင့္ အာရွေခတ္ေရာက္ေစခ်င္တယ္။ ေလာေလာဆယ္ က်ေနာ္တို့ ျမန္မာျပည္က နအဖ စစ္ဗိုလ္ေတြေၾကာင့္ ေနာက္က်ကန္ခဲ့ရတာကို ရင္နာမိေပမယ့္ အာရွသားေတြ ေအာင္ျမင္တာကိုေတာ့ ဂုဏ္ယူမိပါတယ္။
က်ေနာ္ အလြန္အားက်မိသည္မွာက်ေနာ္ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ကို ေရာက္ခဲ့ရတယ္။ အင္ဂ်င္နီယာဘဲြ႕ရခဲ့တာမို႔ Unisys, New Bridge, HP, Cisco စတဲ့ Multinational လို႔ေခၚတဲ့ High Tech ကုမၸဏီႀကီးေတြမွာ ဓါးေသြးဥါဏ္ေသြးခဲ့ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေမရိကန္ကုမၸဏီေတြရဲ့ လုပ္ထုံးလုပ္စဥ္နဲ့စနစ္ Process and System ကို သိခြင့္ရခဲ့တယ္။ ကိုယ္ရခဲ့တဲ့ အႏွစ္ (၂၀) ေက်ာ္အေတြ႔အႀကံဳနဲ႔ ကိုယ့္ျမန္မာျပည္ႀကီးကို အလုပ္အေကၽြးျပဳခ်င္တယ္။ ကိုယ့္အမိေျမကို ေမြးေက်းဇူးျပန္ဆပ္ခ်င္တယ္။ က်ေနာ္လို လူေတြအမ်ားႀကီးပဲ။ ဒါေပမယ့္ ငမိုက္သား စစ္ဗိုလ္ေတြက တိုင္းျပည္ကို မုဒိန္းက်င့္ၿပီး မိုက္မိုက္ရိုင္းရိုင္း တိုင္းျပည္ကို ေရာင္းစားၿပီး ဓါးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ေနတာေၾကာင့္ ခုထိ အိမ္မျပန္ႏိုင္ခဲ့ဘူး။ က်ေနာ္တို့ ျမန္မာျပည္သားေတြကလည္း တကမၻာလံုး ျပန္႔လြင့္၊ ျပည္သူ(၅၅) သန္းလံုးလဲမြဲေတ၊ အႏွိပ္စက္ခံ၊ အႏိုင္ခံေနရတာ ျမင္ရေတာ့ ရင္နာမိတယ္။
က်ေနာ္တို႔လိုပဲ တရုတ္ျပည္ႏွင့္ အိႏၵိယျပည္တို႔ဟာလည္း က်ေနာ္္လူျဖစ္စ ကေလးငယ္ဘ၀က ဆိုရွယ္လစ္စံနစ္ေၾကာင့္ မြဲေတခဲ့ၾကရတယ္။ ပညာတတ္ေတြလဲ တိုးတက္ရာ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ တိုးတက္မႈရွာရင္း လူႀကီးျဖစ္လာ။ အေတြ႕အႀကံဳရခဲ့ၾကတယ္။ ကံေကာင္းခ်င္ေတာ့ ေမာ္စီတံုးေသၿပီး ဦးေႏွာက္နဲၾကတဲ့ ေမာ္ရဲ့မယား ခ်န္ခ်င္းေခါင္းေဆာင္တဲ့ (၄) ေယာက္ဂိုဏ္းၿပိဳကြဲၿပီး တိန့္ေလွ်ာက္ဖိန္တက္လာေတာ့ တရုတ္ျပည္ႀကီးလမ္းေၾကာင္း ေျပာင္းၿပီးတိုးတက္လာတယ္။ အိႏၵိယျပည္မွာလဲ BJP အာဏာရလာၿပီး ေစ်းကြက္စီးပြားေရး လမ္းေၾကာင္းေပၚေရာက္ခဲ့တာ အခုဆို တရုတ္ျပည္ႀကီးနဲ႔ အိႏၵိယျပည္ႀကီးဟာ ကမၻာ့စီးပြားေရးအင္အားျဖစ္ဖို႔ တာစူေနၾကၿပီ။ တခ်ိန္ထဲမွာ နိုင္ငံျခားမွာႀကီး၊ ႏိုင္ငံျခားမွာ ပညာသင္၊ ႏုိင္ငံျခားမွာ အေတြ႔အႀကံဳရလာတဲ့ ဆရာ၀န္၊ အင္ဂ်င္နီယာ၊ သိပၸံပညာရွင္ေတြဟာ မိမိတို႔ႏိုင္ငံကို ျပန္အလုပ္အေကၽြးျပဳဖို႔ ျပန္လာၾကေတာ့ အလြန္ပဲ အားက်မိတယ္။ ဒီ ပညာရွင္ေတြေၾကာင့္ ဒီတိုင္းျပည္ေတြလဲ ပိုအားရွိ ပိုဖြံ႔ၿဖိဳးလာတာေပါ့။
တခ်ိန္က Wall Street မွာ ထိပ္က ေနရာယူခဲ့တဲ့ လူေတာ္ တရုတ္ပညာရွင္ေတြဟာ တရုတ္ျပည္ကို ျပန္လာၿပီး ကြန္ျမဴနစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ ယွဥ္ၿပီး ေပါင္းၿပီး တရုတ္ျပည္ႀကီး အစြမ္းမေရာက္ေအာင္ ကူညီၾကသလို တရုတ္ျပည္တိုးတက္ေရးမွာ ပံ့ပိုးကူညီလွ်က္ရွိၾကတယ္။ ယေန႔ တရုတ္ျပည္ႀကီးမွာ အသက္ (၃၀) ေက်ာ္ရင္ႀကီးသြားၿပီလို႔ ယူဆတယ္။ လူငယ္ေတြက အင္နဲ႔ အားနဲ႔ ႀကိဳးစားၾကတယ္။ ၄၀/၅၀ ေက်ာ္ေတြက အေတြ႕အႀကံဳရင့္လို႔ အုပ္ခ်ဳပ္ၾကတယ္။ ၆၀ ေက်ာ္ေတြက လမ္းျပေပးတယ္။ လူတိုင္း လိုလိုအခြင့္အေရးရတယ္။ လူတိုင္းကို (ေပး)စားေတာ့ လူလတ္တန္းစား ေတြ တိုးလာတာေပါ့။ တခ်ိန္ထဲမွာ လူတန္းစားကြာဟမႈႀကီးလာတာ၊ Internal Migration ဆိုတဲ့ ျပႆနာေတြကိုလည္း ရင္ဆိုင္ေနရတယ္ေပါ့။ ဒါေတြက ႀကီးပြားမႈရဲ့ ဒုကၡေတြေပါ့။ ခုေခတ္မွာ လူအမ်ားတိုးတက္တယ္။ လူအနည္းစု ဒုကၡေရာက္ေနတုန္းပဲေပါ့။ ေမာ္စီတုံးေခတ္က လူတိုင္းမြဲေတေနၿပီး သန္းေပါင္းမ်ားစြား ငတ္ျပတ္ေသေၾကခဲ့ရတယ္။
က်ေနာ္ တရုတ္နဲ႔ ကုလားေတြကို ပိုအားက်မိတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာျပည္ႀကီးကေတာ့ ေမာ္စီတုံးေခတ္က မေက်ာ္ႏုိင္ေသးဘူး။ တကိုယ္ေကာင္းဆန္တဲ့ စစ္သားေတြ ဖိနပ္ေအာက္မွာ တိုင္းျပည္ႀကီးဟာ ၀ဋ္ခံေနတုန္းပဲ။ တခ်ိန္မွာ လြတ္လပ္မွာပါ။ က်ေနာ္ တိုင္းျပည္ကို ကိုယ္တိုင္အလုပ္အေကၽြး မျပဳႏုိင္ခဲ့ရင္ေတာင္ ေနာင္တိုင္းျပည္ကို ေခါင္းေဆာင္ရမယ့္ ဦးေဆာင္တည္ေထာင္ရမယ့္ လူငယ္ေတြကို အေတြ႕အႀကံဳ မွ်ခဲ့ခ်င္တာ က်ေနာ့္ ေစတနာပါ။
တိုင္းျပည္တခုျဖစ္ေစ၊ လူတဦးခ်င္းျဖစ္ေစ၊ အမ်ားအားျဖင့္ တိုးတက္ေအာင္ျမင္လာရင္ ေနာက္ဆံုး စီးပြားေရးကို နားလည္လာရေတာ့တာပါပဲ။ Astronomy – Anthropology ကဲ့သို႔ ဘာသာရပ္မ်ားက လြယ္လို႔ အင္ဂ်င္နီယာျဖစ္ေစ၊ ဆရာ၀န္ျဖစ္ေစ၊ ျမင့္လာရင္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ၊ အုပ္ခ်ဳပ္မႈက တဆင့္ျမင့္လာရင္ စီးပြားေရးပညာနဲ႔ ရင္ဆုိင္ရေတာ့တာပါပဲ။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ လုပ္ငန္းဆိုတာ အ႐ႈံး/အျမတ္ profit & loss (P/L)ကိုရင္ဆုိင္ရတာပဲ မဟုတ္လား။ ဘာလုပ္ငန္းမဆို ေနာက္ဆံုး အျမတ္မရွိဘဲ ၀င္ေငြမရွိဘဲ ၾကာၾကာမရပ္တည္ႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အင္ဂ်င္နီယာပညာရပ္ကိုမွီတည္တဲ့့ လုပ္ငန္းျဖစ္ေစ၊ ေဆးပညာကို မွီတဲ့ ေဆးရုံလုပ္ငန္းျဖစ္ေစ၊ သိပၸံပညာရပ္ကို မွီတဲ့ လုပ္ငန္းျဖစ္ေစ၊ လုပ္ငန္းကို ဦးစီးရတာနဲ႔ အ႐ႈံး/အျမတ္ စီးပြားေရးကို နားလည္႔ရပါတယ္။
ထိုနည္းတူစြာပဲ ႏိုင္ငံေရးမွာ အာဏာရလာၿပီးရင္ တိုင္းျပည္ကို ခ်စ္စိတ္ရွိရင္ တိုင္းျပည္ကို ထူေထာင္ရပါမယ္။ တိုင္းျပည္ထူေထာင္ခ်င္ရင္ စီးပြားေရးကို နားလည္ရပါေတာ့မယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရးကို စိတ္၀င္စားရင္ စီးပြားေရးကိုလည္း အသင့္အတင့္ နားလည္ရပါမယ္။ ကိုေအာင္ဆန္း၊ ကိုေက်ာ္ၿငိမ္း၊ ကိုႏု၊ ကိုရာရွစ္တို႔ဟာ ေက်ာင္းသား ဘ၀မွာ ႏိုင္ငံေရးကို စိတ္၀င္စားလို႔ ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္ထဲ ၀င္ၾကေတာ့ စာဖတ္ၾကရတယ္။ တိုင္းျပည္ထူေထာင္ဖို႔ အတြက္ စီးပြားေရးကို ေလ့လာခဲ့ၾကရတယ္။
တိုင္းျပည္ေခါင္းေဆာင္ေတြျဖစ္မလာခင္ကတည္းကို တိုင္းျပည္ကို ဘယ္လိုထူေထာင္မယ္ဆိုတာ စဥ္းစားခဲ့ၾကရၿပီး တိုင္းျပည္ေခါင္းေဆာင္ေတြ ျဖစ္လာေတာ့ ဘယ္လမ္းေၾကာင္းကို ေရြးရမယ္ဆိုတာ နားလည္ၾကတယ္။ လြတ္လပ္ေရးကို ရေအာင္ယူေပးခဲ့ၾကတယ္။ ဒီေခါင္းေဆာင္ေတြကို ၀ါဒေရးေၾကာင့္ ဘယ္ေလာက္ပဲ တိုက္ခိုက္ တိုက္ခိုက္ လြတ္လပ္ၿပီးစ (၁၀) ႏွစ္ ပါလီမာန္ ဒီမိုကေရစီေခတ္မွာ ျမန္မာျပည္ဟာ အတိုးတက္ဆံုးဆိုတာကို ဘယ္သူမွ ျငင္းမရပါ။ အဲ့ဒီေခတ္က ျမန္မာျပည္ဟာ ကမၻာေပၚမွာ ဆန္အတင္ပို႔ဆံုးႏိုင္ငံ။ မဂၤလာဒံုေလဆိပ္ဟာ ဂ်ပန္က နာရီတာၿပီးရင္ ဒုတိယအႀကီးဆံုး၊ ယိုးဒယားေတြက ရန္ကုန္ကို ေစ်းလာ၀ယ္ၾကရတယ္။ ျမန္မာတေယာက္ရဲ့ ၀င္ေငြ ဟာ စကၤာပူနဲ႔ တန္းတူ၊ အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာ အလားအလား အရွိဆံုးလို႔ သတ္မွတ္ခံရတယ္။ ေရႊႏွစ္မ်ား Golden Years လို႔ေခၚခဲ့ရတယ္။
အဲဒီေခတ္က ထုိင္းႏုိင္ငံရဲ့ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ ဘီပြန္စြန္ကရမ္းဟာ ျမန္မာျပည္တိုးတက္ေနတာကို ျမင္ေတြ႔ရၿပီး ဒုတိယ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ (ႏုိင္ငံေတာ္စီးပြားေရး) တာ၀န္ယူခဲ့ရတဲ့ က်ေနာ့္ အေဖေရွ႕မွာ သူ႔၀န္ႀကီးကို ႀကိမ္းလိုက္တာ။ ခုေတာ့ စစ္ဗိုလ္ေတြရဲ့ ဖ်က္ဆီးမႈေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ထိုင္းႏိုင္ငံကို လုိက္မမွီေတာ့ေလာက္ေအာင္ ေနာက္က်က်န္ခဲ့ၿပီ။
ဒီမိုကေရစီျပန္ရေအာင္ တိုက္ရမွာက ပထမ၊ ဒီမိုကေရစီရၿပီးရင္ တိုင္းျပည္ျပန္လည္ထူေထာင္ရမယ္။ က်ေနာ္တို႔ အားလံုးမွာ တာ၀န္ရွိတယ္။ တိုင္းျပည္ထူေထာင္ရင္ စီးပြားေရး နားမလည္၍ မရပါ။ ဒါေၾကာင့္ အထူးသျဖင့္ သူငယ္ေလးေတြကို လက္ဆင့္ကမ္းခဲ့ခ်င္တယ္။ ျမန္မာျဖစ္ရတာ ျမန္မာျပည္ကေဟ့ဆိုတာကို ရဲရဲႀကီး ေျပာၿပီး ဂုဏ္ယူႏိုင္တဲ့ေခတ္ကို ျပန္ေရာက္ခ်င္တယ္။ ေရာက္ရမွာပါ။ ေရာက္ကို ေရာက္ရမယ္။
ဘိုဘိုေက်ာ္ျငိမ္း
ေအာက္တိုဘာလ(၈)ရက္၂၀၀၈ခု။
bnyein@gmail.com
Rest of your post
ထုိင္းဘုရင္မိဖုရားၾကီး ႏွင္႔တကြထုိင္းၾကည္တပ္စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္ ဒီမုိကေရစီသူရဲေကာင္းမေလးအားဂုဏ္ၿပဳ
-ၿမတ္စုိး-
ေအာက္တုိဘာလ(၇) ရက္ေန႔က လက္ရွိထုိင္းအစုိးရကုိဆန္႔က်င္ေသာ အတုိက္အခံပီဒီပီေထာက္ခံသူမ်ား၏ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕ ၌ၿပဳလုပ္ေသာဆန္႕က်င္ဆႏၵၿပပြဲၾကီးကုိ၊ အဓိကရုံးထိမ္းေသာ ထုိင္းရဲတပ္ဖြဲ႔က မ်က္ရည္ယုိ ဗုံးသုံး၍ ၿဖိဳခြင္းခဲ႔ပါတယ္။ဒီလုိၿဖိဳခြဲ ၿပစ္ခတ္ခဲ႔ေသာမ်က္ယုိရည္ဗုံးေၾကာင္႔ အသက္(၂၈)ႏွစ္အရြယ္ အမ္ခမ္နာရက္ဒါပနီ၀ပ္လုိ႔ေခၚတဲ႔ အမ်ိဳးသမီးတေယာက္ေသဆုံးခဲ႔ပါတယ္။ လူအေတာ္မ်ားမ်ားလည္းဒဏ္ရာ အၿပင္းအထန္ရရွိခဲ႔ပါတယ္။ သူမအေမဟာလည္းဆန္႕က်င္ဆႏၵၿပပြဲၾကီးတြင္ ဒဏ္ရာၿပင္းထန္စြာရရွိခဲ႔ပါတယ္။
ဒီလုိဒဏ္ရာၿပင္းထန္စြာရရွိခဲ႔တာေၾကာင္႔ ေဆး၀ါးကုသေနရလုိ႔ သမီးၿဖစ္သူရဲ႕ စ်ာပနကုိ လာေရာက္မပုိ႔ေဆာင္ ႏုိင္ခဲ႔ေသာ္လည္း၊ ထုိင္းဘုရင္မိဖုရားၾကီး၊ ထုိင္းဘုရင္သမီးေတာ္ Chulabhorn Valayalaksana ၊ ထုိင္းၾကည္တပ္ စစ္ဦးစီးခ်ဳပ္ Anupong Paojinda ၊ ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕ ေတာ္၀င္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႈးApirak Kosayodhin ၊ ထုိင္းအတုိက္အခံ ပါတီေခါင္းေဆာင္ Abhisit Vejjajiva တုိ႔ကုိယ္တုိင္ စ်ာပနသြားေရာက္ကာ မိသားစု၀င္ေတြကုိအားေပးစကားေၿပာၾကားၿပီး၊ ေငြေရးေၾကးေရးေထာက္ပံ႔မႈေတြၿပဳလုပ္ခဲ႔ပါတယ္။ သူမရဲ႕ ဖခင္ၾကီးကေတာ႔ သူ႔သမီး အမ္ခမ္နာရက္ဒါပနီ၀ပ္ဟာ တုိင္းၿပည္ႏွင္႔ ထုိင္းဘုရင္မင္းၿမတ္ကုိ ခ်စ္ၿမတ္ႏုိးၿပီး၊ အကာအကြယ္ေပးသစၥာေစာင္႔သိခဲ႔တဲ႔သူပါလုိ႕ ထုိင္းဘုရင္မိဖုရားၾကီးကုိ မ်က္ရည္က်ၿပီးေၿပာဆုိခဲ႔တယ္။
ထုိင္းဘုရင္မိဖုရားၾကီးဟာအမ္ခမ္နာရက္ဒါပနီ၀ပ္ရဲ႕ဖခင္ကုိစိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာႏွစ္သိမ္႔အားေပးစကားေၿပာၾကားခဲ႔ၿပီး၊လုိအပ္တဲ႔အကူအညီေပးဖုိ႔
ေၿပာၾကား ခဲ႔ပါတယ္။ စ်ာပနကုိလုိက္ပုိ႔သူေတြကေတာ႔ ထုိင္းဘုရင္မိဖုရားၾကီးသက္ေတာ္ရာေက်ာ္ရွည္ပါေစလုိ႔ ဆုေတာင္း ေအာ္ဟစ္ေမတၱာပုိ႔ေနၾကတာေတြ႕ရပါတယ္။
ေအာက္တုိဘာ ေသြးထြက္သံယုိအေရးအခင္းမွာ သုံးစြဲခဲ႔တဲ႔ မ်က္ရည္ယုိဗုံးဟာ RDX လုိ႔ေခၚတဲ႔ၿပင္းထန္တဲ႔ ယမ္းအားကုိ အသုံးၿပဳထားတာေတြ႔ရၿပီး၊တရုတ္ႏုိင္ငံလုပ္ပစၥည္းၿဖစ္ပါတယ္။ ဒီကိစၥစုံးစမ္းေနသူCentral Institute of Forensic Science director Porntip Rojanasunan ကေတာ႔ဒီမ်က္ရည္ယုိဗုံးေတြကုိ တရုတ္ႏုိင္ငံက ၀ယ္ယူထားတာ မဟုတ္ေပမဲ႔၊ အၿခားလက္နက္ေရာင္းသူေတြ တဆင္႔ ေထာက္ပံ႔၀ယ္ယူ သုံးစြဲ ခဲ႔တာၿဖစ္ေၾကာင္းေတြ႔ရွိခဲ႔ရတယ္လုိ႔ဆုိတယ္။
ထုိင္းလက္နက္ပါရဂူေတြ ႏွင္႔ အထူးကြ်မ္းက်င္သူေတြကလည္း RDX လုိ႔ေခၚတဲ႔ ၿပင္းထန္တဲ႔ယမ္းအား ကုိအသုံးၿပဳထားတဲ႔ တရုတ္ႏုိင္ငံလုပ္ မ်က္ရည္ယုိဗုံးသုံးစြဲခဲ႔မႈအေပၚ ဆက္လက္ စုံးစမ္းစစ္ေဆးေနမႈ ေတြၿပဳလုပ္ေနပါတယ္။ဒီလုိ မ်က္ရည္ယုိဗုံးသုံး၍ၿဖိဳခြင္းခဲ႔ရာတြင္ မ်က္ရည္ယုိဗုံးကုိ စမ္းသပ္မႈမၿပဳလုပ္ဘဲ သုံးစြဲမႈရွိမရွိ ကုိေတာ႔ ဆက္လက္ စစ္ေဆးစုံးစမ္းေဖာ္ထုတ္သြားမွာၿဖစ္ၿပီး၊ ေတြ႔ရွိခ်က္အားလုံးကုိ ထုိင္းအမ်ိဳးသားလူ႔အခြင္႔အေရးေကာ္မရွင္ကုိတင္သြင္းအစီရင္ခံကာသက္ဆုိင္သူေတြကုိအေရးယူ
ေဖာ္ထုတ္မႈေတြၿပဳလုပ္သြားမွာၿဖစ္တယ္။
ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕ ၌ၿပဳလုပ္ေသာဆန္႕က်င္ ဆႏၵၿပပြဲၾကီးကုိ အၾကမ္းဖက္ရက္ရက္စက္စက္ၿဖိဳ ခြင္းမႈကုိအမိန္႕ေပးခဲ႔သူကေတာ႔ ယခင္ၿမန္မာစစ္အုပ္စု ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင္႔ စီးပြားေရးဖက္လဲတကင္းလုပ္ခဲ႔ၿပီး၊ ၿမန္မာႏုိင္ငံဒီမုိကေရစီရရွိဖုိ႔တုိက္ပြဲ၀င္ေနသူေတြကုိ ဖမ္းဆီးၿပန္ပုိ႔ေပးခဲ႔တဲ႔ ထုိင္းစစ္ဦးစီခ်ဳပ္ေဟာင္းႏွင္႔ ဒုတိယ၀န္ၾကီးခ်ဳပ္တာ၀န္ယူထားခဲ႔ေသာ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ၾကီးေဟာင္းေခ်ာင္ဗာလစ္ေယာင္ခ်ာယု ၿဖစ္ပါတယ္။
ၿမန္မာႏုိင္ငံမွာလည္းတရုတ္ႏုိင္ငံကေရာင္းခ်ခဲ႔တဲ႔ ေခတ္မမွီေတာ႔တဲ႔အုိးမင္းေဆြးေၿမ႕ေနတဲ႔ တုိက္ေလယာဥ္ အစင္းေပါင္း ေၿမာက္မ်ားစြာ ပ်က္က်ခဲ႔လုိ႕ ေလယာဥ္မွဴးေတြရဲ႕ မိန္းမေတြ မုဆုိးမၿဖစ္ခဲ႔ရတယ္။ ၿပီခဲ႔တဲ႔ ဒီဇင္ဘာလ ၁၉ ရက္ေန႔ကဘဲ တရုတ္ကေရာင္းခ်ထားတဲ႔ A 7 ဂ်က္တုိက္ေလယာဥ္ဟာ မႏၱေလးမွာ အင္ဂ်င္ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈေၾကာင္႔ ပ်က္က်ခဲ႔ရတယ္။ ထုိ႔အတူ တရုတ္ကေရာင္းခ်ထားတဲ႔ PT 6 ဟာ ေမလ ၁၈ ရက္ေန႔မွာ ကခ်င္ၿပည္နယ္ ၿမစ္ၾကီးနားမွာပ်က္က်ခဲ႔ရတယ္။၎အၿပင္ ၁.၂ ဘီလီယံ အကုန္အက်ခံ၀ယ္ခဲ႔တဲ႔ F-6, F-7, and A5M jet fighters ေတြဟာ မၾကာခဏဆုိသလုိ ပ်ံသန္းလုိ႔မရေအာင္ စက္ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈ႔ ေတြႏွင္႔ ပ်က္က်ေသဆုံးမႈေတြ ႏွစ္တုိင္နီးပါးၿဖစ္ေနတယ္။
ၿမန္မာၿပည္တြင္း ၌ ဆုံးရွဳံးနစ္နာသြားမႈ( ပစၥည္းမ်ားကုိစစ္ေဆးပိတ္ဆုိ႔ေရးကုန္က်စရိတ္၊ က်န္းမာေရး ကုန္က်စရိတ္၊ ႏုိ႔မႈံ႔ေ႔ရာင္းခ်ေနေသာ အေသးစားစီးပြားေရးပုိင္ရွင္မ်ားေငြေၾကးဆုံးရွဳံးနစ္နာသြားမႈ) အေပၚ အဆိပ္ႏုိ႔မႈံ႔ၿဖန္႔ၿဖဴးေရာင္းခ်ခဲ႔ေသာတရုတ္ကုမၸဏီမ်ားကုိုိေလွ်ာ္ေၾကးေပးဖုိ႔ကုိ တရားစြဲဆုိမႈေတြၿပဳလုပ္သင္႔တယ္။ ဒီလုိလုပ္ရပ္ဟာ ေနာင္ဒါမ်ိဳး တရုတ္ကုမၸဏီမ်ားက အသက္အႏၱရယ္ထိခုိက္ေစႏုိင္တဲ႔ ကုန္ပစၥည္းမ်ား ၿမန္မာႏုိင္ငံတင္ပုိ႕လာႏုိင္မႈကုိတန္ၿပန္အေရးယူမႈရွိမယ္ဆုိတာၿပင္းထန္စြာသတိေပးၿပသရာ ေရာက္ပါတယ္။ ဒါဟာ ၿမန္မာၿပည္သူေတြရဲ႔ အက်ိဳးကုိၾကည္႕ရာလည္းေရာက္ပါတယ္။
Funeral rites
(BangkokPost.com)
Her Majesty the Queen presided over the funeral rites of a 28-year-old woman who died during last week's violence. Her Royal Highness Chulabhorn Valayalaksana also attended the rites, as did army chief Anupong Paojinda and Democrat party leaders Abhisit Vejjajiva and Bangkok Governor Apirak Kosayodhin.
The cremation took place at Wat Sriprawat in Nonthaburi's Bang Kruai district on Monday.
Thousands of people, including People's Alliance for Democracy (PAD) supporters, military leaders and police officers, attended the cremation.
As Her Majesty arrived at the temple, crowds of people shouted "Long Live the Queen".
During the cremation rites, the Queen spoke to Jinda Radappanyawut, Angkhana's father.
Mr Jinda later said: "Her Majesty gave moral support to our family. Her Majesty said that Nong Bow [Angkhana's nickname] was a decent person who helped the nation and the King. Her Majesty said that His Majesty the King was informed about Nong Bow and that His Majesty had donated money to help the injured people. I am very honoured."
Angkhana's mother was not present at the cremation as she was being treated for wounds received during the clash.
When the Queen and Princess Chulabhorn left the temple after the ceremony, a melee broke out as military commanders were jostled and heckled by PAD supporters.
Security guards had to help army commander-in-chief Gen Anupong Paojinda push his way past the crowds to his car, which some PAD supporters followed and banged on.
Central Institute of Forensic Science director Porntip Rojanasunan said tests conducted on Sunday found the explosive RDX in the tear gas canisters and tear gas grenades used during the Oct 7 crackdown. The substance is used in powerful bombs.
Most of the tear gas canisters and tear gas grenades used during the Oct 7 crackdown were made in China and contained RDX, Khunying Porntip said.
She said it was found that Angkhana's fatal wound had been caused by the impact of a tear gas canister fired from a shotgun.
"I have sent all the findings to the National Human Rights Commission. It was found that the users of the tear gas did not buy them from China. But someone else supplied the tear gas to them.
"I don't know if they were ever tested before use," Khunying Porntip said.
She said police told her that Chinese-made tear gas bought in 1995 was no longer stored in the police arms depot.
Earlier on Monday, Khunying Porntip said in a radio interview that politicians had pressured police into cracking down on the PAD demonstrators.
"I received information that senior police officers had decided not to disperse the crowds. But they bowed to pressure from politicians," she said..
Khunying Porntip added that she had the details of a joint meeting assessing the damage of the crackdown, attended by concerned high-ranking officials.
She noted that firing only a few tear gas canisters would have been more than enough to disperse the crowds, instead of the hundreds used.
She also questioned why police fired new rounds of tear gas in the evening of Oct 7 when it was known injuries and deaths had resulted from such actions in the morning.
Prime Minister Somchai Wongsawat had an audience with the King at Klai Klang Won Palace in Prachuap Khiri Khan's Hua Hin district on Monday.
Mr Somchai reported the progress on the government's work.
On his return to Don Mueang airport, Mr Somchai appeared tired, stressed and absent-minded. There were long pauses before he answered questions.
You received this email because you are subscribed to the real_time feed for http://komoethee.blogspot.com/feeds/posts/default. To change your subscription settings, please log into RSSFWD.