Genetic Diseases (3)
Complex Genetic Disorders
မ်ိဳးရိုးဗီဇေၾကာင့္ ျဖစ္ရေသာ ေရာဂါ အုပ္စု သံုးခု စလံုးအနက္ Complex Disorders သည္ တျခား ႏွစ္ခုထက္ ပိုမို ရႈပ္ေထြးၿပီး အျဖစ္မ်ားဆံုး ျဖစ္ေသာ္လည္း ၈၀% ေက်ာ္ကို လံုး၀ ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ ေရာဂါ မ်ားသာ ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရ ပါသည္။ Multi-factorial Disorders (သို႔) Complex Disorders ေရာဂါ မ်ားကို သုေတသန ျပဳခ်က္အရ မိသားစု၀င္မ်ား ႏွင့္ ေဆြမ်ိဳး မ်ားတြင္ ျဖစ္ေလ့ရွိသည့္ အေပၚ မူတည္ၿပီး မ်ိဳးရိုး ဗီဇႏွင့္ ဆိုင္သည္ဟု သတ္မွတ္ ထားေသာ္လည္း ထိုေရာဂါ အမ်ားစုသည္ Environmental Factors ဟုေခၚေသာ ပတ္၀န္းက်င္ ဘ၀ လူေနမႈ ပံုစံႏွင့္ မ်ားစြာ သက္ဆိုင္ေနၿပီး မိဘ မ်ိဳးရိုးတြင္ ထိုေရာဂါမ်ား မရွိသူ မ်ားလည္း အေနအထိုင္၊ အစား အေသာက္ မဆင္ျခင္ပါက မည္သူမဆို ရရွိႏိုင္သည့္ ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ဤပို႔စ္တြင္ ဥပမာ အျဖစ္ ေဖၚျပ ထားသည့္ ေရာဂါမ်ား အထဲမွ အားလံုး နီးပါးကို ဤဘေလာ့ဂ္ရွိ Health Education ေအာက္ တြင္ ရွာေဖြ ဖတ္ရ ႈႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ဤပို႔စ္တြင္ ထိုေရာဂါ မ်ား အေၾကာင္းကို အေသးစိတ္ ေဖၚျပမည္ မဟုတ္ပဲ ကာကြယ္၍ ရႏိုင္သည္မ်ားကို ကာကြယ္ ႏိုင္ေစရန္ မ်ိဳးရိုး လိုက္သည့္ ပံုစံႏွင့္ သေဘာ သဘာ၀ ကိုသာ အသားေပး တင္ျပ သြားမည္ ျဖစ္ပါသည္။
အျဖစ္မ်ားေသာ Complex Genetic Disorders ေရာဂါ ဥပမာ တခ်ိဳ႔ကို ခႏၶာကိုယ္အလုပ္လုပ္မႈ စနစ္အလိုက္ ေအာက္ပါအတိုင္း ေတြ႔ရႏိုင္ပါသည္။
အစာေျခ အဂၤါအဖြဲ႔အစည္း
ႏွလံုးေသြးလွည့္ပတ္ အဂၤါအဖြဲ႔အစည္း
အာရံုေၾကာႏွင့္ ၾကြက္သားအဖြဲ႔အစည္း
အမ်ိဳးသမီး ရင္သား ကင္ဆာႏွင့္ သားအိမ္ ကင္ဆာမ်ားသည္ မ်ိဳးရိုး လိုက္သည့္ ေရာဂါမ်ား တြင္ ပါ၀င္ၿပီး ျဖစ္ရသည့္ အေၾကာင္းရင္း အတိအက် မသိရ ေသာ္လည္း အဆီစား မ်ားသူႏွင့္ အရက္ ေသာက္သည့္ အမ်ိဳးသမီး မ်ားတြင္ အမ်ားဆံုး ျဖစ္သည္ ဟု ေလ့လာ သိရွိ ရပါသည္။
အထက္ ေဖၚျပပါ ဥပမာ ေပးထားသည့္ ေရာဂါ မ်ားသည္ မ်ိဳးရိုး လိုက္ ေရာဂါမ်ားဟု အမည္ ေပးထား ေသာ္လည္း Type (1) ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါမွအပ တျခား ေရာဂါမ်ား အားလံုးသည္ ျဖစ္ရသည့္ အေၾကာင္းရင္း အတိအက် ရွိၿပီး အေနအထိုင္၊ အစား အေသာက္ ဆင္ျခင္ၿပီး ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း မ်ိဳးရိုး ရွိသူႏွင့္ မ်ိဳးရိုး မရွိသူႏွစ္ဦး ေနထိုင္ စားေသာက္ မဆင္ျခင္ပံု တူညီပါက မ်ိဳးရိုး ရွိသူ မ်ားတြင္ ပို အျဖစ္ မ်ားသည္။ ဥပမာ အားျဖင့္ အ၀ လြန္သူမ်ား အားလံုးတြင္ နံပါတ္ (၂) အမ်ိဳးအစား ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ မရွိ ႏိုင္ေသာ္လည္း မ်ိဳးရိုးတြင္ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါရွိသူ အ၀လြန္ပါက မ်ိဳးရိုးတြင္ ေရာဂါ မရွိသူ အ၀ လြန္သူထက္ ေရာဂါရရန္ ပို ေသခ်ာပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မ်ိဳးရိုး ဗီဇ ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏုိင္သည့္ အခန္း က႑ ကိုလည္း လံုး၀ ပစ္ပယ္၍ မရပဲ မ်ိဳးရိုး တခုတည္း ေၾကာင့္ (သို႔) ပတ္၀န္းက်င္ ဘ၀ ေနထိုင္မႈ ပံုစံ တခုတည္းေၾကာင့္ မဟုတ္ပဲ ၎တို႔ ႏွစ္ခု စလံုး ေပါင္းစပ္မႈ ေၾကာင့္ ထို ေရာဂါမ်ားကို အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေစ ပါသည္ ဟုသာ သတ္မွတ္ ႏိုင္ပါသည္။
မိသားစု၀င္မ်ားသည္ ဗီဇႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ (အစားအေသာက္၊ လူေနမႈပံုစံ) ႏွစ္ခုစလံုးတြင္ ထပ္တူနီးပါး တူညီၿပီး ထိုအေလ့အထအတိုင္း ႀကီးျပင္းသည္အထိ ဆက္လက္၍ ေနထိုင္စားေသာက္ေသာေၾကာင့္ ေရာဂါရွိေသာ မိသားစုမွ ဆင္းသက္လာေသာ ေမြးခ်င္း ေမာင္ ႏွမမ်ားတြင္ ေရာဂါ ရရွိရန္ အခြင့္အလမ္း မ်ားသည္မွာ သဘာ၀ ပင္ ျဖစ္သည္။ ေမြးခ်င္းမ်ား အားလံုးသည္ အေမြ ဆက္ခံမႈ သေဘာ သဘာ၀ အရ တေယာက္ႏွင့္ တေယာက္ ဗီဇ ၅၀% ထပ္ထူ က်ၿပီးသား ျဖစ္သည္။ Genetic အရ ေရာဂါ အေမြ ဆက္ခံမႈသည္ ရုပ္သြင္ လကၡဏာ အေမြ ဆက္ခံမႈႏွင့္ အတူတူ ပင္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အမႊာ ေမာင္ႏွမ မ်ားကို ေလ့လာျခင္း ျဖင့္လည္း ေရာဂါ တခုတြင္ ဗီဇႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ ႏွစ္ခုစလံုး အေရး ပါသည္ကို ပိုမို ရွင္းလင္းစြာ နားလည္ ႏိုင္ပါသည္။
အမႊာ ေမာင္ႏွမ မ်ားတြင္ Monozygotic (မ်ိဳးဥ တလံုးတည္း မွ ေမြးလာသူမ်ား) ႏွင့္ Dizygotic (မ်ိဳးဥ ႏွစ္လံုးႏွင့္ Spam တေကာင္စီျဖင့္ မ်ိဳးစပ္ၿပီး ေမြးလာ သူမ်ား) ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ရွိၿပီး Monozygotic မ်ားသည္ ဗီဇအရ ရာႏႈန္းျပည့္ ထပ္တူ က်ေသာေၾကာင့္ ၎တို႔သည္ ရုပ္သြင္၌ ပံုတူ (Concordant trait) ျဖစ္ၿပီး ကြဲျပား စရာ ဆိုသည္မွာ ပတ္၀န္းက်င္ ေၾကာင့္သာ ရွိပါသည္။ Dizygotic မ်ားမွာမူ အတူတူ ေမြးလာ ေသာ္လည္း မ်ိဳးဥတလံုးစီ Spam တခုစီမွ ေမြး လာေသာ ေၾကာင့္ ၎တို႔သည္ ရုပ္သြင္၌ ပံုတူ မဟုတ္ (Discordant trait) ပဲ ဗီဇအရ တျခား ေမြးခ်င္းမ်ားကဲ့သို႔ ၅၀% သာ တူပါသည္။ အကယ္၍ ဥတလံုးတည္း ႏွင့္ ေမြး လာသည့္ (Monozygotic) အမႊာမ်ား မ်ိဳးရိုး ဗီဇေၾကာင့္သာ ေရာဂါ ရရွိမည္ ဆိုပါက ႏွစ္ဦး စလံုးတြင္ တူတူ ရရွိရမည္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ လက္ေတြ႔တြင္ အမႊာ ေမာင္ႏွမ ထဲမွ တေယာက္ေယာက္တြင္ ဆီးခ်ိဳ၊ ႏွလံုး၊ ေသြးတိုး ရွိတိုင္း တျခားတေယာက္တြင္ လိုက္ ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ခဲ ပါသည္။ ဤသည္မွာ ထို ေရာဂါမ်ားတြင္ Gene သည္ အဓိက မက်ျခင္းကို ေဖၚျပ ေနျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။
သို႔ရာတြင္ တျခား တဖက္တြင္မူ ေမြးစား သားသမီးမ်ားကို ေလ့လာသည့္ သုေတသန ျပဳမႈ တခုတြင္ အထက္ပါ ပံုစံ အတိုင္း မဟုတ္ပဲ Gene သည္ အေရးပါသည့္ အခန္း က႑တြင္ ပါ၀င္ ေနသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ေမြးၿပီး ကတည္းက ၎တို႔၏ မူရင္း မိဘမ်ား (Biological parents) ေဆြမ်ိဳး မ်ားႏွင့္ လံုး၀ မတူညီသည့္ လူေနမႈ ဘ၀ပံုစံႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ႀကီးျပင္းေသာ ေမြးစား ကေလးမ်ားကို ေလ့လာ ေသာအခါ ထို ကေလး တခ်ိဳ႔တြင္ ၎တို႔၏ မူရင္း မိဘ ေဆြမ်ိဳးမ်ား၏ မ်ိဳးရိုး တြင္ ျဖစ္ေလ့ ရွိသည့္ ေရာဂါမ်ား အထူးသျဖင့္ စိတ္ၾကြ ေရာဂါ အပါအ၀င္ တျခား စိတ္ပိုင္း ဆိုင္ရာ ထိခိုက္သည့္ ေရာဂါမ်ား သည္ ကို ေတြ႔ရွိ ရပါသည္။ ဤသည္ကို ၾကည့္ျခင္း အားျဖင့္ ပတ္၀န္းက်င္ ဘ၀ ေနထိုင္မႈ မပါပဲ ဗီဇ တခုတည္း ေၾကာင့္လည္း ေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္သည္ ကို ေလ့လာ သိရွိ ရပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ Complex Genetic Disorders တြင္ မ်ိဳးရိုး ဆက္ခံသည့္ ပံုစံသည္ ပိုမို ရႈပ္ေထြးၿပီး အတိအက် ေျပာ၍ မရႏိုင္ပါ။ ခန္႔မွန္း၍ ရႏိုင္သည့္ အခ်က္ မ်ား တြင္ မိဘမ်ားႏွင့္ ဘိုးဘြား မ်ား၏ ေမြးခ်င္း မ်ားတြင္ ထိုေရာဂါမ်ား ရရွိသူ အေရအတြက္ မည္မွ်ရွိၿပီး ေရာဂါ ျပင္းထန္မႈ အတိမ္အနက္ (Intensity) မည္မွ် ရွိသည္ကို ၾကည့္ၿပီး မိမိႏွင့္ မိမိ သားသမီးမ်ား၏ မ်ိဳးရိုး အရ ေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ (Risk Factors) ကို ခန္႔မွန္း ႏိုင္ပါသည္။ က်န္သည့္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ႐ွိသည့္ အပိုင္းကိုမူ မိမိ၏ ဘ၀ လူေနမႈပံုစံႏွင့္သာ အမ်ားဆံုး သက္ဆိုင္ ေနပါသည္။
မည္သို႔ပင္ ျဖစ္ေစ ထို ေရာဂါမ်ား၏ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ရွိသည့္ အခ်က္မ်ား (Risk Factors) မ်ား ကိုေလ့လာ ေသာအခါ ရာခိုင္ႏႈန္း အေနႏွင့္ မ်ိဳးရိုး ဗီဇသည္ အစိတ္အပိုင္း တခုအျဖစ္သာ ပါ၀င္ ေနသည္ကို ေတြ႔ရၿပီး အဓိက အေၾကာင္းရင္း မဟုတ္သည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ မ်ိဳးရိုး မရွိသူမ်ားတြင္လည္း အေနအထိုင္၊ အစားအေသာက္ မဆင္ျခင္ ေသာေၾကာင့္ ထိုေရာဂါမ်ား ျဖစ္ေနသူ မ်ားစြာရွိၿပီး ဘ၀ ေနထိုင္မႈ မွန္ကန္ ေသာေၾကာင့္ ေရာဂါ မရသူမ်ား လည္း ရွိသည့္ အတြက္ ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္း ႏွစ္ခုတြင္ ပတ္၀န္းက်င္ ဘ၀ ေနထိုင္မႈသည္ ပို၍ အဓိက က်သည္ကို ေတြ႔ရမည္ ျဖစ္သည္။ အဓိက အားျဖင့္ ယေန႔ ကမာၻေပၚတြင္ အျဖစ္မ်ားဆံုး စာရင္း၀င္ ေနေသာ ႏွလံုး၊ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳ၊ ကင္ဆာ ေရာဂါ အေတာ္ မ်ားမ်ားကို က်န္းမာစြာ ေနထိုင္ စားေသာက္ျခင္း၊ ကိုယ္လက္ လႈပ္ရွား ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ျခင္း၊ စိတ္ဖိစီး မႈ ကို ေျပေပ်ာက္ ေစသည့္ တရားမွတ္ျခင္း အပါအ၀င္ နည္းလမ္း မ်ားစြာျဖင့္ ကာကြယ္၍ ရႏိုင္သည့္ေရာဂါမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ တခုတည္းမွာပင္ ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ Type (2) ဆီးခ်ိဳသည္ ၈၅% ရွိၿပီး သုေတသီ မ်ားက ကာကြယ္ရန္ နည္းလမ္း ရွာမေတြ႔ ေသာ Type (1) ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါမွာ ၁၅% သာ ျဖစ္ေနသည္ ကို ၾကည့္ျခင္း အားျဖင့္ တျခား ေရာဂါမ်ား တြင္လည္း ကာကြယ္ သင့္သည့္ကို မကာကြယ္ သျဖင့္ ေရာဂါ ေ၀ဒနာ ခံစား ေနရျခင္းမွာ ျငင္း၍ ရႏိုင္မည္ မဟုတ္ပါ။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါမ်ားတြင္ ဗီဇ အေမြ ဆက္ခံသည့္ ပံုစံကို တြက္ခ်က္ ခန္႔မွန္း၍ ရႏိုင္ေသာ ဗီဇတခုခု တြင္ ပံုမွန္ မဟုုတ္သည့္ (Single Gene disorders) ေရာဂါမ်ားႏွင့္ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္သည့္ အထဲမွ တခ်ိဳ႔မွ လြဲ၍ ကမာၻေပၚတြင္ လက္ရွိ အျဖစ္မ်ား ေနေသာ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါမ်ား အားလံုးသည္ ဗီဇ တခု တည္းတြင္ အေျခခံျခင္း မဟုတ္ပဲ ပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေန မ်ားလည္း ေပါင္းစပ္ ပါ၀င္ ေနေသာ ေၾကာင့္ အနည္း ႏွင့္ အမ်ား ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ ေရာဂါမ်ား သာ ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ထိုကာကြယ္၍ လံုး၀ မရႏိုင္ေသာ Single Genes disorders ေရာဂါမ်ားသည္ အနည္းအက်ဥ္း သာေတြ႔ရၿပီး ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါမ်ား ကိုသာ အမ်ားဆံုး ေတြ႔ေနရ သည္မွာ အမွန္ပင္ ျဖစ္သည္။
ထိုေရာဂါမ်ား၏ သေဘာ သဘာ၀ႏွင့္ ေရာဂါ ရရွိပံုကို သိရွိ ထားပါက ကာကြယ္ သင့္သည္မ်ားကို ကာကြယ္ ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ထိုသို႔ ကာကြယ္ သင့္သည္ကို မကာကြယ္ ျခင္းသည္ အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိႏိုင္ ေသာ္လည္း လူအမ်ားစု အတြင္း က်န္းမာေရး ဗဟုသုတ ေလ့လာမႈ အားနည္းျခင္းႏွင့္ ပညာရွင္မ်ားမွ က်န္းမာေရး ပညာေပး အားနည္း ေနျခင္း ႏွစ္ခုစလံုး ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ ပါသည္။ ကာကြယ္ျခင္း သည္ ကုသျခင္း ထက္ မ်ားစြာ သက္သာၿပီး ထိေရာက္ ေသာေၾကာင့္ အသက္ရွင္ စဥ္ ကာလအတြင္း ဘ၀ကို က်န္းက်န္း မာမာ သက္ေတာင့္ သက္သာစြာ ႏွင့္ ျဖတ္သန္း ႏိုင္ၾက ေစရန္ ေလ့လာ သင့္ေသာ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ ဗဟုသုတ မ်ားကို ေလ့လာၿပီး ကာကြယ္ ၾကပါရန္ တိုက္တြန္း ဆႏၵျပဳလိုက္ ပါသည္။
အျဖစ္မ်ားေသာ Complex Genetic Disorders ေရာဂါ ဥပမာ တခ်ိဳ႔ကို ခႏၶာကိုယ္အလုပ္လုပ္မႈ စနစ္အလိုက္ ေအာက္ပါအတိုင္း ေတြ႔ရႏိုင္ပါသည္။
အစာေျခ အဂၤါအဖြဲ႔အစည္း
(၁) အူမႀကီးကင္ဆာ (Colo-Rectal Cancer) - အဆီမ်ားေသာ အစားအစာမ်ားႏွင့္ အမွ်င္နည္းေသာ အစားအစာမ်ားကို စားသံုးေသာေၾကာင့္ အဓိကျဖစ္ရသည္။
(၂) နံပါတ္ (၂) အမ်ိဳးအစား ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ( Type (2) Diabetic Mellitus) - အ၀လြန္ျခင္းႏွင့္ အခ်ိဳဓါတ္ လြန္ကဲစြာ စားသံုးေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။
(၃) နံပါတ္ (၁) အမ်ိဳးအစား ဆီးခ်ိဳေရာဂါ ( Type (1) Diabetes Mellitus) - ခုခံမႈအား တုန္႔ျပန္မႈကို ဗိုင္းရပ္ေႏွာင့္ယွက္ခံရေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။
(၄) အ၀လြန္ျခင္း ေရာဂါ (Obesity) - Body Mass Index (BMI) ၃၀ ေက်ာ္သူမ်ားကို ဆိုလိုၿပီး ထမင္းအပါအ၀င္ ကာဗြန္ဟိုက္ဒရိတ္ အစားအစာမ်ားႏွင့္ အဆီပါေသာ အစားအစာမ်ားကို လိုသည္ထက္ ပို၍ လြန္ကဲစြာ စားသံုးေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။
ႏွလံုးေသြးလွည့္ပတ္ အဂၤါအဖြဲ႔အစည္း
(၁) ႏွလံုးေရာဂါ (Coronary Heart Disease)
(၂) ေသြးတိုးေရာဂါ (Hypertension)
(၃) ေလျဖတ္ျခင္း (Stroke) စသည္တို႔ ျဖစ္ႏိုင္ၿပီး ၎တို႔အားလံုးသည္ အဆီစားမ်ားျခင္း၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ နည္းျခင္း၊ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း၊ ေကာ္လက္စထေရာလ္ဓါတ္ မ်ားျခင္းႏွင့္ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားျခင္း တို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။
အာရံုေၾကာႏွင့္ ၾကြက္သားအဖြဲ႔အစည္း
(၁) အယ္လ္ဇီးမာ ေရာဂါ (Alzheimer Disease) - အင္ဇိုင္းခ်ိုဳ႔တဲ့မႈမ်ားႏွင့္ ဓါဓုေဗဒဆိုင္ရာ ဓါတ္ေပါင္းမ်ား မမွ်တျခင္းေၾကာင့္ဟု ေဆးသုေတသီမ်ား ခန္႔မွန္းသည္။
(၂) စိတ္ေေရာဂါမ်ား (Psychiatric Disorders) - အာရံုေၾကာ၌ ဓါဓုေဗဒ ဓါတ္ေပါင္း မညီမွ်ျခင္းေၾကာင့္ ျ ဖစ္ရသည္ဟု ပညာရွင္မ်ား ခန္႔မွန္းသည္။
(၃) အရက္စြဲေရာဂါ (Alcoholism) - လူမႈပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္ ဘ၀ေနထိုင္မႈ ပံုစံမွားယြင္းေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။
အမ်ိဳးသမီး ရင္သား ကင္ဆာႏွင့္ သားအိမ္ ကင္ဆာမ်ားသည္ မ်ိဳးရိုး လိုက္သည့္ ေရာဂါမ်ား တြင္ ပါ၀င္ၿပီး ျဖစ္ရသည့္ အေၾကာင္းရင္း အတိအက် မသိရ ေသာ္လည္း အဆီစား မ်ားသူႏွင့္ အရက္ ေသာက္သည့္ အမ်ိဳးသမီး မ်ားတြင္ အမ်ားဆံုး ျဖစ္သည္ ဟု ေလ့လာ သိရွိ ရပါသည္။
အထက္ ေဖၚျပပါ ဥပမာ ေပးထားသည့္ ေရာဂါ မ်ားသည္ မ်ိဳးရိုး လိုက္ ေရာဂါမ်ားဟု အမည္ ေပးထား ေသာ္လည္း Type (1) ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါမွအပ တျခား ေရာဂါမ်ား အားလံုးသည္ ျဖစ္ရသည့္ အေၾကာင္းရင္း အတိအက် ရွိၿပီး အေနအထိုင္၊ အစား အေသာက္ ဆင္ျခင္ၿပီး ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း မ်ိဳးရိုး ရွိသူႏွင့္ မ်ိဳးရိုး မရွိသူႏွစ္ဦး ေနထိုင္ စားေသာက္ မဆင္ျခင္ပံု တူညီပါက မ်ိဳးရိုး ရွိသူ မ်ားတြင္ ပို အျဖစ္ မ်ားသည္။ ဥပမာ အားျဖင့္ အ၀ လြန္သူမ်ား အားလံုးတြင္ နံပါတ္ (၂) အမ်ိဳးအစား ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ မရွိ ႏိုင္ေသာ္လည္း မ်ိဳးရိုးတြင္ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါရွိသူ အ၀လြန္ပါက မ်ိဳးရိုးတြင္ ေရာဂါ မရွိသူ အ၀ လြန္သူထက္ ေရာဂါရရန္ ပို ေသခ်ာပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မ်ိဳးရိုး ဗီဇ ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏုိင္သည့္ အခန္း က႑ ကိုလည္း လံုး၀ ပစ္ပယ္၍ မရပဲ မ်ိဳးရိုး တခုတည္း ေၾကာင့္ (သို႔) ပတ္၀န္းက်င္ ဘ၀ ေနထိုင္မႈ ပံုစံ တခုတည္းေၾကာင့္ မဟုတ္ပဲ ၎တို႔ ႏွစ္ခု စလံုး ေပါင္းစပ္မႈ ေၾကာင့္ ထို ေရာဂါမ်ားကို အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေစ ပါသည္ ဟုသာ သတ္မွတ္ ႏိုင္ပါသည္။
မိသားစု၀င္မ်ားသည္ ဗီဇႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ (အစားအေသာက္၊ လူေနမႈပံုစံ) ႏွစ္ခုစလံုးတြင္ ထပ္တူနီးပါး တူညီၿပီး ထိုအေလ့အထအတိုင္း ႀကီးျပင္းသည္အထိ ဆက္လက္၍ ေနထိုင္စားေသာက္ေသာေၾကာင့္ ေရာဂါရွိေသာ မိသားစုမွ ဆင္းသက္လာေသာ ေမြးခ်င္း ေမာင္ ႏွမမ်ားတြင္ ေရာဂါ ရရွိရန္ အခြင့္အလမ္း မ်ားသည္မွာ သဘာ၀ ပင္ ျဖစ္သည္။ ေမြးခ်င္းမ်ား အားလံုးသည္ အေမြ ဆက္ခံမႈ သေဘာ သဘာ၀ အရ တေယာက္ႏွင့္ တေယာက္ ဗီဇ ၅၀% ထပ္ထူ က်ၿပီးသား ျဖစ္သည္။ Genetic အရ ေရာဂါ အေမြ ဆက္ခံမႈသည္ ရုပ္သြင္ လကၡဏာ အေမြ ဆက္ခံမႈႏွင့္ အတူတူ ပင္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အမႊာ ေမာင္ႏွမ မ်ားကို ေလ့လာျခင္း ျဖင့္လည္း ေရာဂါ တခုတြင္ ဗီဇႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ ႏွစ္ခုစလံုး အေရး ပါသည္ကို ပိုမို ရွင္းလင္းစြာ နားလည္ ႏိုင္ပါသည္။
အမႊာ ေမာင္ႏွမ မ်ားတြင္ Monozygotic (မ်ိဳးဥ တလံုးတည္း မွ ေမြးလာသူမ်ား) ႏွင့္ Dizygotic (မ်ိဳးဥ ႏွစ္လံုးႏွင့္ Spam တေကာင္စီျဖင့္ မ်ိဳးစပ္ၿပီး ေမြးလာ သူမ်ား) ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳး ရွိၿပီး Monozygotic မ်ားသည္ ဗီဇအရ ရာႏႈန္းျပည့္ ထပ္တူ က်ေသာေၾကာင့္ ၎တို႔သည္ ရုပ္သြင္၌ ပံုတူ (Concordant trait) ျဖစ္ၿပီး ကြဲျပား စရာ ဆိုသည္မွာ ပတ္၀န္းက်င္ ေၾကာင့္သာ ရွိပါသည္။ Dizygotic မ်ားမွာမူ အတူတူ ေမြးလာ ေသာ္လည္း မ်ိဳးဥတလံုးစီ Spam တခုစီမွ ေမြး လာေသာ ေၾကာင့္ ၎တို႔သည္ ရုပ္သြင္၌ ပံုတူ မဟုတ္ (Discordant trait) ပဲ ဗီဇအရ တျခား ေမြးခ်င္းမ်ားကဲ့သို႔ ၅၀% သာ တူပါသည္။ အကယ္၍ ဥတလံုးတည္း ႏွင့္ ေမြး လာသည့္ (Monozygotic) အမႊာမ်ား မ်ိဳးရိုး ဗီဇေၾကာင့္သာ ေရာဂါ ရရွိမည္ ဆိုပါက ႏွစ္ဦး စလံုးတြင္ တူတူ ရရွိရမည္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ လက္ေတြ႔တြင္ အမႊာ ေမာင္ႏွမ ထဲမွ တေယာက္ေယာက္တြင္ ဆီးခ်ိဳ၊ ႏွလံုး၊ ေသြးတိုး ရွိတိုင္း တျခားတေယာက္တြင္ လိုက္ ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ခဲ ပါသည္။ ဤသည္မွာ ထို ေရာဂါမ်ားတြင္ Gene သည္ အဓိက မက်ျခင္းကို ေဖၚျပ ေနျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။
သို႔ရာတြင္ တျခား တဖက္တြင္မူ ေမြးစား သားသမီးမ်ားကို ေလ့လာသည့္ သုေတသန ျပဳမႈ တခုတြင္ အထက္ပါ ပံုစံ အတိုင္း မဟုတ္ပဲ Gene သည္ အေရးပါသည့္ အခန္း က႑တြင္ ပါ၀င္ ေနသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ေမြးၿပီး ကတည္းက ၎တို႔၏ မူရင္း မိဘမ်ား (Biological parents) ေဆြမ်ိဳး မ်ားႏွင့္ လံုး၀ မတူညီသည့္ လူေနမႈ ဘ၀ပံုစံႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ႀကီးျပင္းေသာ ေမြးစား ကေလးမ်ားကို ေလ့လာ ေသာအခါ ထို ကေလး တခ်ိဳ႔တြင္ ၎တို႔၏ မူရင္း မိဘ ေဆြမ်ိဳးမ်ား၏ မ်ိဳးရိုး တြင္ ျဖစ္ေလ့ ရွိသည့္ ေရာဂါမ်ား အထူးသျဖင့္ စိတ္ၾကြ ေရာဂါ အပါအ၀င္ တျခား စိတ္ပိုင္း ဆိုင္ရာ ထိခိုက္သည့္ ေရာဂါမ်ား သည္ ကို ေတြ႔ရွိ ရပါသည္။ ဤသည္ကို ၾကည့္ျခင္း အားျဖင့္ ပတ္၀န္းက်င္ ဘ၀ ေနထိုင္မႈ မပါပဲ ဗီဇ တခုတည္း ေၾကာင့္လည္း ေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္သည္ ကို ေလ့လာ သိရွိ ရပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ Complex Genetic Disorders တြင္ မ်ိဳးရိုး ဆက္ခံသည့္ ပံုစံသည္ ပိုမို ရႈပ္ေထြးၿပီး အတိအက် ေျပာ၍ မရႏိုင္ပါ။ ခန္႔မွန္း၍ ရႏိုင္သည့္ အခ်က္ မ်ား တြင္ မိဘမ်ားႏွင့္ ဘိုးဘြား မ်ား၏ ေမြးခ်င္း မ်ားတြင္ ထိုေရာဂါမ်ား ရရွိသူ အေရအတြက္ မည္မွ်ရွိၿပီး ေရာဂါ ျပင္းထန္မႈ အတိမ္အနက္ (Intensity) မည္မွ် ရွိသည္ကို ၾကည့္ၿပီး မိမိႏွင့္ မိမိ သားသမီးမ်ား၏ မ်ိဳးရိုး အရ ေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ (Risk Factors) ကို ခန္႔မွန္း ႏိုင္ပါသည္။ က်န္သည့္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ႐ွိသည့္ အပိုင္းကိုမူ မိမိ၏ ဘ၀ လူေနမႈပံုစံႏွင့္သာ အမ်ားဆံုး သက္ဆိုင္ ေနပါသည္။
မည္သို႔ပင္ ျဖစ္ေစ ထို ေရာဂါမ်ား၏ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ရွိသည့္ အခ်က္မ်ား (Risk Factors) မ်ား ကိုေလ့လာ ေသာအခါ ရာခိုင္ႏႈန္း အေနႏွင့္ မ်ိဳးရိုး ဗီဇသည္ အစိတ္အပိုင္း တခုအျဖစ္သာ ပါ၀င္ ေနသည္ကို ေတြ႔ရၿပီး အဓိက အေၾကာင္းရင္း မဟုတ္သည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ မ်ိဳးရိုး မရွိသူမ်ားတြင္လည္း အေနအထိုင္၊ အစားအေသာက္ မဆင္ျခင္ ေသာေၾကာင့္ ထိုေရာဂါမ်ား ျဖစ္ေနသူ မ်ားစြာရွိၿပီး ဘ၀ ေနထိုင္မႈ မွန္ကန္ ေသာေၾကာင့္ ေရာဂါ မရသူမ်ား လည္း ရွိသည့္ အတြက္ ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္း ႏွစ္ခုတြင္ ပတ္၀န္းက်င္ ဘ၀ ေနထိုင္မႈသည္ ပို၍ အဓိက က်သည္ကို ေတြ႔ရမည္ ျဖစ္သည္။ အဓိက အားျဖင့္ ယေန႔ ကမာၻေပၚတြင္ အျဖစ္မ်ားဆံုး စာရင္း၀င္ ေနေသာ ႏွလံုး၊ ေသြးတိုး၊ ဆီးခ်ိဳ၊ ကင္ဆာ ေရာဂါ အေတာ္ မ်ားမ်ားကို က်န္းမာစြာ ေနထိုင္ စားေသာက္ျခင္း၊ ကိုယ္လက္ လႈပ္ရွား ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ျခင္း၊ စိတ္ဖိစီး မႈ ကို ေျပေပ်ာက္ ေစသည့္ တရားမွတ္ျခင္း အပါအ၀င္ နည္းလမ္း မ်ားစြာျဖင့္ ကာကြယ္၍ ရႏိုင္သည့္ေရာဂါမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ တခုတည္းမွာပင္ ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ Type (2) ဆီးခ်ိဳသည္ ၈၅% ရွိၿပီး သုေတသီ မ်ားက ကာကြယ္ရန္ နည္းလမ္း ရွာမေတြ႔ ေသာ Type (1) ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါမွာ ၁၅% သာ ျဖစ္ေနသည္ ကို ၾကည့္ျခင္း အားျဖင့္ တျခား ေရာဂါမ်ား တြင္လည္း ကာကြယ္ သင့္သည့္ကို မကာကြယ္ သျဖင့္ ေရာဂါ ေ၀ဒနာ ခံစား ေနရျခင္းမွာ ျငင္း၍ ရႏိုင္မည္ မဟုတ္ပါ။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါမ်ားတြင္ ဗီဇ အေမြ ဆက္ခံသည့္ ပံုစံကို တြက္ခ်က္ ခန္႔မွန္း၍ ရႏိုင္ေသာ ဗီဇတခုခု တြင္ ပံုမွန္ မဟုုတ္သည့္ (Single Gene disorders) ေရာဂါမ်ားႏွင့္ ခရိုမိုဇုမ္း ပံုမွန္ မဟုတ္သည့္ အထဲမွ တခ်ိဳ႔မွ လြဲ၍ ကမာၻေပၚတြင္ လက္ရွိ အျဖစ္မ်ား ေနေသာ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါမ်ား အားလံုးသည္ ဗီဇ တခု တည္းတြင္ အေျခခံျခင္း မဟုတ္ပဲ ပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေန မ်ားလည္း ေပါင္းစပ္ ပါ၀င္ ေနေသာ ေၾကာင့္ အနည္း ႏွင့္ အမ်ား ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ ေရာဂါမ်ား သာ ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ထိုကာကြယ္၍ လံုး၀ မရႏိုင္ေသာ Single Genes disorders ေရာဂါမ်ားသည္ အနည္းအက်ဥ္း သာေတြ႔ရၿပီး ကာကြယ္၍ ရႏိုင္ေသာ မ်ိဳးရိုးဗီဇ ေရာဂါမ်ား ကိုသာ အမ်ားဆံုး ေတြ႔ေနရ သည္မွာ အမွန္ပင္ ျဖစ္သည္။
ထိုေရာဂါမ်ား၏ သေဘာ သဘာ၀ႏွင့္ ေရာဂါ ရရွိပံုကို သိရွိ ထားပါက ကာကြယ္ သင့္သည္မ်ားကို ကာကြယ္ ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ထိုသို႔ ကာကြယ္ သင့္သည္ကို မကာကြယ္ ျခင္းသည္ အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိႏိုင္ ေသာ္လည္း လူအမ်ားစု အတြင္း က်န္းမာေရး ဗဟုသုတ ေလ့လာမႈ အားနည္းျခင္းႏွင့္ ပညာရွင္မ်ားမွ က်န္းမာေရး ပညာေပး အားနည္း ေနျခင္း ႏွစ္ခုစလံုး ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ ပါသည္။ ကာကြယ္ျခင္း သည္ ကုသျခင္း ထက္ မ်ားစြာ သက္သာၿပီး ထိေရာက္ ေသာေၾကာင့္ အသက္ရွင္ စဥ္ ကာလအတြင္း ဘ၀ကို က်န္းက်န္း မာမာ သက္ေတာင့္ သက္သာစြာ ႏွင့္ ျဖတ္သန္း ႏိုင္ၾက ေစရန္ ေလ့လာ သင့္ေသာ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ ဗဟုသုတ မ်ားကို ေလ့လာၿပီး ကာကြယ္ ၾကပါရန္ တိုက္တြန္း ဆႏၵျပဳလိုက္ ပါသည္။
You received this email because you are subscribed to the real_time feed for http://health.ngoinmyanmar.org/feeds/posts/default. To change your subscription settings, please log into RSSFWD.